ေလးစားထိုက္ေသာ ရွမ္း ႏွင့္ ကရင္ ပညာရွိစာဆိုၾကီးမ်ား...
ေလးစားထိုက္ေသာ ရွမ္း ႏွင့္ ကရင္ ပညာရွိစာဆိုၾကီးမ်ား
စာေရးဆရာၾကီး ေမာင္ထင္ ေရးသားခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးမ်ားကို စုစည္းထားေသာ “ပုဂၢလအဘိဓာန္” ဆိုေသာ စာအုပ္ကို ဖတ္ရင္း ေလးစားထိုက္ေသာ ရွမ္းစာဆိုႏွင့္ ကရင္ ပညာရွိစာဆိုၾကီးမ်ား အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း ကို ဗဟုသုတတိုး ေစရန္ ႏွင့္ ေလးစားအားက်ေစရန္ တင္ျပလိုက္ပါသည္။
ရွမ္းစာေရးဆရာၾကီး ဦးခြန္မဟာက ရွမ္းစာဆိုေတာ္ၾကီးမ်ား အတၳဳပတၱိစာအုပ္ကို ရွမ္းဘာသာျဖင့္ ေရးသားျပဳစုခဲ့သည္။ ကေမၻာဇယမင္း (ေက်ာက္မဲ) က ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလထုတ္ သံလြင္ဦး မဂၢဇင္းတြင္ ယင္းအတၳဳပၸတၱိစာအုပ္ မွ ရွမ္းစာဆိုေတာ္ၾကီးသံုးဦး အေၾကာင္းကို ေကာက္ႏွဳတ္ျပီး ျမန္မာဘာသာသို႔ ျပန္ဆိုခဲ့သည္။
ေစာဝ္ဓမၼတိ႑ာ
ရွမ္းစာဆိုတို႔တြင္ အစအဦးဟုေခၚထိုက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ၾကီးမွာ ေစာဝ္ဓမၼတိ႑ာ ျဖစ္ပါသည္။ သူ႔ကို ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၉၀၃ တြင္ ေမြးဖြားခဲ့ျပီး ၁၀၀၂ တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္ဟု သိရသည္။ စာဆိုေတာ္ၾကီး၏ ငယ္နာမည္မွာ ခမ္းတိန္း ျဖစ္ သည္။
စာဆိုေတာ္ၾကီးသည္ ပရမသုတၱန္၊ အနိစၥမူလသက္ေသ၊ မဂၤလာတရားေတာ္ၾကီး စေသာ “ဘုရားစာ၊ တရားစာ” ဟုေခၚ ေသာ က်မ္းေပါင္းမ်ားစြာကို ေရးသားခဲ့သည္။
ယင္း က်မ္းစာမ်ားအျပင္ စာဆိုေတာ္ၾကီးသည္ အေမးအျမန္းထူေသာ “ ေစာဝ္ဆံထံစား ” အေၾကာင္း၊ ရွမ္းတၳဳပတၱိ “ေစာဝ္ဆံမာလဲ” ကိုရင္ အေၾကာင္းဟူေသာ စာေပတို႔ကိုလည္း ျပဳစုေရးသားခဲ့သည္။
စာဆိုေတာ္ၾကီး ေစာဝ္ဓမၼတိ႑ာသည္ သကၠရာဇ္ ၉၅၁ ခုႏွစ္တြင္ အင္းဝဘုရင္ ႏွင့္ ေစာ္ဘြားၾကီးတို႔ကို ေဘာၾကိဳ ဘု ရား ပြဲေတာ္၊ ရွမ္း ဗမာ ခ်စ္ၾကည္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ၾကဥ္းေပးခဲ့ေသာ ပုဂိၢဳလ္ၾကီး ျဖစ္သည္။ ေနာင္ အခါတြင္ လူထြက္၍ စာေပ၏ အကိ်ဳးကို ေဆာင္ခဲ့သည္။
ေစာဝ္ကန္းေဆး
စာဆိုေတာ္ၾကီး ေစာဝ္ကန္းေဆး (ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၁၄၉-၁၂၄၃) သည္ ရွမ္းစာေပေလာကတြင္ အထင္ရွားဆံုးႏွင့္ အေက်ာ္ၾကားဆံုး ပုဂိၢဳလ္ၾကီး ျဖစ္ေပသည္။ ရွမ္းစာ၊ ဗမာစာ၊ မြန္စာတို႔ကို တတ္ကၽြမ္းရံုမွ်မက ထိုင္းႏိုင္ငံေတာ္သို႔ သြား ေရာက္ျပီး ပံုဝတၳဳ၊ ဒ႑ာရီ၊ သွ်တၱရက်မ္း၊ ဗိေႏၷာက်မ္း စသည္တို႔ကို ေလ့လာ၍ က်မ္းျပဳခဲ့ေသာ စြယ္စံုရ ပုဂိၢဳလ္ၾကီး ျဖစ္သည္။
ေစာဝ္ေကာလီ
စာဆိုေတာ္ၾကီး ေစာဝ္ေကာလီ (ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၀၉-၁၂၇၂) သည္ မင္းတုန္းမင္းတရားၾကီး လွဳဒါန္းေသာ တိပိ ဋက ပ႑ိတဂုရုဘြဲ႔ကို ရရွိေသာ က်မ္းတတ္ပုဂၢိဳလ္ၾကီး ျဖစ္သည္။ ဝါေတာ္ ၁၉ ဝါအထိ ရဟန္းျပဳခဲ့ျပီးေနာက္ လူထြက္၍ ရွမ္းစာေပ ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာသနာ ျပန္႔ပြားေရး ကိစၥတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္ေလာက္က ရွမ္းစာေရးဆရာၾကီး ေစာခြန္မဟာ ဦးေဆာင္ေသာ အဖြဲ႔သည္ စာဆိုေတာ္ ေစာဝ္ေကာလီ၏ သခၤ်ိဳင္းဂူကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိခဲ့သည္ဟု သိခဲ့ရသည္။
ကရင္စာဆို ပညာရွင္မ်ား
ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္တို႔၏ “ဖလံုလိုက္ထူလီ” ေပ ေရး ကရင္စာေပသည္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္က မည္သည့္ႏွစ္တြင္ စတင္ တည္ထြင္ေရးသားခဲ့သည္ကို တိတိက်က် မေျပာဆိုႏိုင္ေသာ္ျငားလည္း ဗုဒၶဘာသာ အယူ၀ါဒမ်ားကို ျပန္႔ပြားေစရန္ ရည္ရြယ္တည္ထြင္ၿပီး ေပ ေပၚတြင္ စတင္ေရးသား အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ယေန႔ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္တို႔ ၏ ၾသပြဲမ်ားတြင္ သီဆိုေသာ “ထာခူးဖါဒူး” ေခၚ သီခ်င္းႀကီး၊ ဇာတ္နိပါတ္ သမိုင္းအေၾကာင္း၊ ေတး၊ လကၤာ၊ ကဗ်ာမ်ား တြင္ ဗုဒၶဘာသာအယူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ မြန္ေပါရာဏစကားမ်ား ထည့္သြင္း သီကံုးထားသည္ကို ေထာက္ခ်င့္လွ်င္ အေရွ႔ဘက္ ေဒသေန ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ အယူ၀ါဒႏွင့္ စာေပအေရးအသားမ်ားကို ၁၉ ရာစု မတိုင္မီ ေစာေစာပိုင္းက ပင္ ရရွိေနၿပီဟု ယူဆႏိုင္ေပေသည္။
ဖူးနဲစဖို
၁၉၆၉ မႏၱေလး စာဆိုေတာ္ေန႔ ေဟာေျပာပဲြတြင္ “ဖူးနဲစဖို” စာတမ္းတစ္ေစာင္ကို ေရွးေဟာင္း ကရင္စာေပေကာ္မတီ က ဖတ္ၾကားတင္သြင္းခဲ့သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထိုစာတမ္းအရ “ဖူးနဲစဖို” ဆိုသည္မွာ ကရင္စာဆိုပညာရွိၾကီး ဦးလာဘကဝိ ၏ ငယ္နာမည္ ျဖစ္သည္။ ကရင္စာဆိုပညာရွိၾကီး ဦးလာဘကဝိ သည္ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၁၆၀ မွစ၍ ေပထက္ အကၡရာ တင္ခဲ့ေသာ ကရင္စာေပက်မ္းေပါင္း ၁၀၂ ေစာင္ကို ေရးသားစီရင္ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။
ထိုျပင္ စတိုင္မႊတ္ ဦးကူး၏ “ခႏၶာပူရ” က်မ္းကိုလည္း ကရင္ဘာသာသို႔ ၁၇၉၈ ခုႏွစ္ေလာက္က ျပန္ဆိုခဲ့သည္ဟု သိရသည္။
ကရင္စာေပသမိုင္းတြင္ အျခားစိတ္ဝင္စားဖြယ္မ်ားစြာရွိ
ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္ (Dr. Jonathan Wade)
ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္သည္ ကရင္ ခရစ္ယာန္ေလာကတြင္ ကရင္စာေပကို တည္ထြင္ေပးခဲ့သူ ကရင္စာေပ ဖခင္ ႀကီးဟု ေခၚဆိုရမည္ျဖစ္ေပသည္။ ေဒါက္တာ၀ိတ္သည္ ဇနီးျဖစ္သူႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္မွ ေအဒီ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ထြက္ခြာၿပီး ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔သို႔ေရာက္ရွိလာရာမွ ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳ လုပ္ငန္းကို စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
၁၈၃၁ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၅ ရက္ေန႔တြင္ ကရင္ျပည္နယ္ရွိ “ပိုင္ႀကံဳ” ရြာသို႔ သြားေရာက္ၿပီး ခရစ္ယာန္တရားေတာ္ကို ေဟာ ေျပာခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗမာအကၡရာကိုမွီၿပီး စေကာ ကရင္စာေပကို တည္ထြင္ေပးခဲ့သည္။
၁၈၄၉ ခုႏွစ္ ၊ ေမလရက္စြဲျဖင့္ ဘန္းနက္အမွာစာေရးၿပီး ေဒါက္တာ၀ိတ္၏ အမည္ျဖင့္ စေကာကရင္ အဂၤလိပ္အဘိဓါန္ စာအုပ္ကို ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
ေဒါက္တာ၀ိတ္သည္ အသိပညာက႑မ်ား (Thesaurus of Karen Knowledge) အမည္ရွိစာအုပ္ကို စေကာကရင္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ ႏွစ္ဘာသာတြဲကို ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ၊ စတုထၳ အထိ ေလးတြဲျပဳစုကာ ပထမတြဲကို ၁၉၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ပံု ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။
ေဒါက္တာ ေမဆင္ (Dr. Mason)
ေဒါက္တာေမဆင္သည္ အေမရိကန္ျပည္မွ ေအဒီ ၁၈၃၀ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ထြက္ခြာလာခဲ့ၿပီး ထား၀ယ္ ၿမိဳ႔႔သို႔ ထိုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာသတြင္ ေရာက္ရွိလာခဲ့၏။ ေဒါက္တာ၀ိတ္ တည္ထြင္ထားေသာ စေကာကရင္စာေပျဖင့္ ၁၈၄၃ ခု ႏွစ္တြင္ ခရစ္ယာန္ ဓမၼေဟာင္းက်မ္း (Old Testament) ကို ၁၈၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ဘာသာျပန္ဆို ၿပီးဆံုးခဲ့သည္။
၁၈၅၀ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာ ေမဆင္က ပိုးကရင္ သဒၵါက်မ္းကို ျပဳစုခဲ့သည္။
“ဆာတူေ၀ါ” ေခၚ မိုးေသာက္ၾကယ္ (The Morning Star) အမည္ျဖင့္ ကရင္လစဥ္ မဂၢဇင္းကို ၁၈၄၂ ခုႏွစ္တြင္ ထား ၀ယ္ၿမိဳ႔မွာပင္ စတင္ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ “ဆာတူေ၀ါ” မဂၢဇင္း၏ အယ္ဒီတာမွာ ေဒါက္တာေမဆင္ ျဖစ္သည္။
ဤမဂၢဇင္းသည္ အာရွရွိ ေရွးအက်ဆံုး မဂၢဇင္းမ်ားစာရင္းတြင္ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည့္ျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆံုး စတင္ထုတ္ေ၀ေသာ မဂၢဇင္းလည္းျဖစ္သည္။
ထား၀ယ္မွသည္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႔သို႔ ၁၈၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာေမဆင္ ေျပာင္းေရႊ႔ေနထိုင္းခဲ့သျဖင့္ “ဆာတူေ၀ါ” မဂၢဇင္းကို ၁၈၄၇ ခုႏွစ္မွာပင္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႔တြင္ ဆက္လက္ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀သြားပါသည္။
၁၈၇၁ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ မြန္ျမန္မာ အကၡရာ ပိုးကရင္ အသံထြက္ စာေရးနည္းျဖင့္ ေရးသားၾကေသာ က်မ္းမ်ားႏွင့္ က်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္ အေတာ္မ်ားမ်ား ထြန္းေပါက္လာသည္ကို ေတြ႔ရေပသည္။ ပိုးကရင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ မ်ား အနက္ ထင္ရွား ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဦးစိႏၲာက၀ိ၊ ဦးသုခ၊ နဲပညာ၊ နဲစႏၵာ၀ရ၊ ဦးေရႊ၀ါ၊ ဦးနဲဒုမ္း၊ ဦးသီဟေတဇ၊ တပိုအိန္ဆင္၊ ဦးပရမႏွင့္ ဦးဇာဂရ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
ဆရာေတာ္ နဲပညာ မွာ ဆရာေတာ္ ဦးစိႏၲာက၀ိ၏ တပည့္ရင္းျဖစ္သည္။ ဦးစိႏၲာက၀ိႏွင့္ တြဲဖက္ၿပီး ၁၈၇၁ ခုႏွစ္မွ ၁၉၂၈ ခုႏွစ္ အထိ က်မ္းေပါင္း ၁၆ က်မ္းျပဳစုခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္ ဦးစႏၵာ၀ရသည္ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္အတြင္း က်မ္းေပါင္း ခုႏွစ္က်မ္းကို ျပဳစုခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္ ဦးဇာဂရ မွာ ေကာ့ဒန္ရြာ (တေ၀ါင္ကိုေဒါင္) ဇာတိျဖစ္သည္။ က်မ္းေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ျပဳစုခဲ့သည္။
အေမရိကန္ က်မ္းျပဳ ဆရာမ်ား၏ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကရင္လူမ်ိဳး စာေရးဆရာမ်ား ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။ ကရင္သမိုင္းကို ေရးသားျပဳစုသူ ဆရာႀကီး ဦးေအာင္လွ၊ ကရင္ဖားစည္ကို ေရးသားျပဳစုသူ ဆရာဘူးမူးေခၚ ဖူးေတာအူး၊ ကရင္ႏွစ္သစ္ ကူးပြဲေတာ္အေၾကာင္း ေရးသားသူ ဆရာႀကီး ဦးလြန္းေရႊ၊ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ရိုးရာဓေလ့မ်ားအေၾကာင္းကို ေရးသားသူ ေဒါက္တာ တီသံျပာ၊ ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေရးသားသူ ဆရာႀကီး ဖိုးလင္းေတးႏွင့္ ဆရာႀကီး ဦးမိုးလို၊ ေစာ ေတာက္၊ ဦးဘထြန္းတင္ စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား၊ ဆရာသာေနေအး၊ ဆရာအာရ္ေမာင္ခ်စ္၊ ထိုလြီထူး၊ ဆရာသာထို စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ ထင္ရွားေသာ ကရင္
စာေရးဆရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
စာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ျမင့္မွ လူမ်ိဳးတင့္မည္ဟု ယံုၾကည္မည္၍ တတ္အားသမွ် ရွာေဖြတင္လိုက္ရပါသည္။ စာေပပညာရွင္မ်ား အားလံုးကို ေလးစားဦးညႊတ္လွ်က္........
တင္ျပသူမ်ား…….ဘေလာ့ခ္ဂါ အလင္းဆက္ ႏွင့္ ဘေလာ့ခ္ဂါ ခမိခဆဲ
၃.ၾသဂုဏ္လ.၂၀၁၀
က်မ္းကိုး
ပုဂၢလ အဘိဓါန္- ေမာင္ထင္
ရွမ္းစာဆိုေတာ္မ်ား- ေမာင္ထင္ (ဟံသာဝတီ သတင္းစာ၊ ၁၅-၁.၇၈)
ကရင္စာေပသမိုင္း- ေမာင္ထင္ (ဟံသာဝတီ သတင္းစာ၊ ၁-၃.၇၇)
ကရင္ရိုးရာ သုတပေဒသာ - မန္းလင္းျမတ္ေက်ာ္
The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology by Harry Ignatius Marshall
စိတ္ဝင္စားဖြယ္ လင့္ (links) မ်ား
http://gutenberg.net.au/karen-
http://www.ethnologue.com/
အလင္းဆက္၊ ခမိခဆဲ
