တပ္မေတာ္(ၾကည္း) တိုက္ခုိက္ေရးေက်ာင္း(ဘုရင္႔ေနာင္) ေျခလ်င္တပ္ခြဲမွဴး သင္တန္း အမွတ္စဥ္(၃၂)၊ တန္းခြဲ(၂) ယီမင္ဆႏၵျပမႈမ်ားႏွင့္ သမၼတဆာလက္ဟ္ (ဝါဒျဖန္႔ ေဟာေျပာမႈစာတမ္း)..
ေပးပို႔လာသူအား ေက်းဇူးတင္ပါသည္။
SCRIBD ဖိုင္ ဖတ္ရ အဆင္မေျပသူမ်ား အတြက္ ဝါဒျဖန္္႔စာတမ္းအား အားလံုးအဆင္ေျပစြာ ဖတ္ရွဳႏုိင္ရန္ Doငနဲ႔ ျပန္တင္ေပးလိုက္ပါတယ္...။
(ယီမင္သမိုင္းေၾကာင္းကေတာ့ ဗဟုသုတအျဖစ္ ေလ့လာမွတ္သားႏိုင္ပါတယ္)
Scribd ဖိုင္၌ စာလုံးမ်ား ေကာင္းစြာ မျမင္ရပါက Scribdမွာ PDFကိုေဒါင္းလုပ္လုပ္ျပီး ၾကည္႔ပါရန္။
SCRIBD ဖိုင္ ဖတ္ရ အဆင္မေျပသူမ်ား အတြက္ ဝါဒျဖန္္႔စာတမ္းအား အားလံုးအဆင္ေျပစြာ ဖတ္ရွဳႏုိင္ရန္ Doငနဲ႔ ျပန္တင္ေပးလိုက္ပါတယ္...။
(ယီမင္သမိုင္းေၾကာင္းကေတာ့ ဗဟုသုတအျဖစ္ ေလ့လာမွတ္သားႏိုင္ပါတယ္)
တပ္မေတာ္(ၾကည္း) တိုက္ခုိက္ေရးေက်ာင္း (ဘုရင္႔ေနာင္)
ေျခလ်င္တပ္ခြဲမွဴးသင္တန္း အမွတ္စဥ္(၃၂)၊ တန္းခြဲ(၂)
ယီမင္ဆႏၵျပမႈမ်ားႏွင့္ သမၼတဆာလက္ဟ္ ေဟာေျပာမႈစာတမ္း
နိဒါန္း
၁။ ၂၁ ရာစုအတြင္း ထူးျခားေသာနိုင္ငံတကာ နိုင္ငံေရး သြင္ျပင္လကၡဏာတစ္ရပ္မွာ ဖရိုဖရဲၿပိဳကြဲသြားေသာ နိုင္ငံမ်ား၊ ျပင္းထန္ေသာနိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲနွင့္ ၾကံဳေတြ.ရသည့္နိုင္ငံမ်ား ေပၚေပါက္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ထူးထူးျခားျခား တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ပင္ ယင္းျဖစ္ရပ္အမ်ားစုမွာ ကမာၻေပၚ၌ တည္ေနရာ အေနအထားအရ ဗဟိုအခ်က္အျခာက်ေသာ အေရွ.အလယ္ပိုင္းနွင့္ ယင္းေဒသအနီးတစ္ဝိုက္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္ကို ေတြ.ရပါသည္။ အာဖဂန္နစၥတန္၊ အီရတ္၊ ဆိုမာလီ စေသာ စစ္ဒဏ္သင့္နိုင္ငံမ်ား၊ ၂၀၁၁ ခုနွစ္ နွစ္ဆန္းပိုင္းမွ စ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ တူနီးရွား၊ အီရတ္၊ လစ္ဗ်ား၊ ဆီးရီးယား၊ ဘာရိန္း စေသာ အာရပ္နိုင္ငံမ်ားတြင္ နုိင္ငံေရးနွင့္ စစ္ေရး ဆူနာမီဒဏ္ခ်က္မ်ားနွင့္ ၾကံဳခဲ့ပါသည္။ သို.ေသာ္ ထိုနိုင္ငံမ်ားနွင့္ စာလွ်င္ ယီမင္နိုင္ငံ၌ ျဖစ္ပြားေနသည္က ပို၍ ရွဳပ္ေထြးက်ပ္တည္း ခက္ခဲသည္ဟု ဆိုနိုင္ပါသည္။ အာေရဗ်ကြ်န္းဆြယ္ အေရွ႕ေတာင္ဘက္အစြန္၌ တည္ရွိၿပီး လူဦးေရ ၂၄ သန္းမွ်သာရွိေသာ ယီမင္နိုင္ငံသည္ နိုင္ငံေသးငယ္သေလာက္ အရြယ္နွင့္ မလိုက္ေအာင္နိုင္ငံ၏ ျပႆနာတို.က မ်ားျပားရွုပ္ေထြးလွပါသည္။
၂။ ယီမင္နိုင္ငံသည္ ကမာၻ႔ေရေၾကာင္းသြားလာေရး၌ အဓိကက်ေသာ ပင္လယ္နီေအာက္ပိုင္း ေအဒင္ပင္လယ္ကမ္းေျခ နိုင္ငံျဖစ္သည္။ သဲကႏာၱရ ေျမမ်က္နွာသြင္ျပင္အေနအထားအရ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ.ၿပီး စိုက္ပ်ိဳးရန္ ေရ၊ ေျမ ရွားပါးၿပီး လူမ်ားစုမွာ ဆင္းရဲလြန္းလွပါသည္။ မူးယစ္ေဆးဝါးဂိုဏ္း၊ လက္နက္ေမွာင္ခို၊ လူျပန္ေပးဂိုဏ္းစသည့္ နိုင္ငံတကာရာဇဝတ္မႈမ်ား ျပြမ္းတီးေသာေနရာ ျဖစ္သည္။ေရွးရိုးစြဲ ဘာသာေရး ျပင္းထန္မွုနွင့္ နိုင္ငံတကာ ဒုစရိုက္ဂိုဏ္းမ်ား ေပါင္းစပ္လိုက္ေသာအခါ အာေရဗ်ကြ်န္းဆြယ္ အေျချပဳ အယ္လ္ခိုင္ဒါ (AQAP) ကဲ့သို. ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္အုပ္စုမ်ား ေပၚထြက္လာပါသည္။
၃။ ၁၉၉၀ ျပည့္နွစ္တြင္ ေတာင္ပိုင္းနွင့္ ေျမာက္ပိုင္းေပါင္းစည္း နိုင္ခဲ့သည့္တိုင္ေအာင္ ေတာင္ပိုင္းသားတို.၏ ခြဲထြက္လိုမွု စိတ္ဓာတ္ က်န္ရွိေနသျဖင့္ ၁၉၉၄ခုနွစ္တြင္ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါသည္။ အေရးပါေသာ ထိပ္ပိုင္းေနရာမ်ားကို ေျမာက္ပိုင္းသားတုိ.က ခ်ဳပ္ကိုင္အုပ္စီးထားသည္ဟု ဆုိကာေတာင္ပိုင္းသားတုိ.က မေက်မနပ္ ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ လက္ရွိသမၼတ အဗၺဒူလာ ဆာလက္ဟ္သည္ ယီမင္ နွစ္နိုင္ငံ မေပါင္းစည္းမီ ၁၉၇၈ ခုနွစ္ကပင္ ေျမာက္ယီမင္၌ သမၼတျဖစ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၉၀ ျပည့္နွစ္ နွစ္နိုင္ငံေပါင္းစည္းၿပီး ေနာက္တြင္လည္း ယီမင္သမၼတဆက္၍ ျဖစ္ခဲ့ရာ ၎၏ လက္ထက္တြင္ အာဏာဆုပ္ကိုင္ထားသည္မွာ နွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ သူ၏ အာဏာ တည္တံခိုင္ၿမဲေရးအတြက္ အေရးပါေသာ ေနရာမ်ားတြင္ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားကို တာဝန္ေပးအပ္ခဲ့ပါသည္။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ေကာင္းမ်ားတြင္လည္း နီးစပ္ရာ အသိုင္းအဝိုင္းမ်ားကို ခ်ထားေပးခဲ့ပါသည္။
၄။ သို.ေသာ္ ၂၀၁၁ ခုနွစ္ဆန္းပိုင္းမွစ၍ အေရွ.အလယ္ပိုင္းနွင့္ အာဖရိက ေျမာက္ပိုင္း၌ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူထုဆူပူအံုၾကြမွုမ်ားသည္ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အုပ္စိုးလာခဲ့သည့္ အစိုးရမ်ားကို ဇီဝိန္ခ်ဳပ္သြားေစ ခဲ့ေသာအခါ ယီမင္မွ အတိုက္အခံ နိုင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားကလည္း အလားတူ လွုပ္ရွားအံုၾကြလာခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္မွ စ၍ ယီမင္နိုင္ငံ၌ ဆႏၵျပမွုမ်ားစတင္ျဖစ္ပြားလာခဲ့ပါသည္။ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ.မ်ားက အင္အားသံုး ၿဖိဳခြဲရန ္ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေသာ္လည္း ဆူပူဆႏၵျပမွုမ်ား နိဂံုးခ်ဳပ္မသြားဘဲ သက္ဆိုးရွည္ေနခဲ့ပါသည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္
၅။ ယီမင္နိုင္ငံ၏ ေနာက္ခံသမိုင္း အေျခအေန၊ ယီမင္သမၼတဆာလက္ဟ္၏ အေၾကာင္းကို ဦးစြာေလ့လာၿပီး လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ ယီမင္နိုင္ငံ၏ ဆႏၵျပမွု အေျခအေနမ်ားကို ေလ့လာသံုးသပ္၍ မိမိတို႔ႏို္ငံအား ထိုသို. ဆႏၵျပမွုမ်ား မေပၚေပါက္ မျဖစ္ပြား ေစရန္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မွုမ်ား ျပဳလုပ္နိုင္ရန္နွင့္ ဆႏၵျပဆူပူမွုမ်ားသည္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးတို.ကို အရင္းခံကာ ျဖစ္ပြားတတ္သည္ျဖစ္၍ ေပၚေပါက္လာပါက ကာကြယ္နိုင္ရန္။
အခန္း(၁)
ယီမင္ႏိုင္ငံ၏ံေနာက္ခံသမိုင္း
၆။ ယီမင္ႏိုင္ငံသည္ ေရွးပေ၀သဏီႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းကပင္ တည္ရိွခဲ႔ေသာ ႏိုင္ငံတစ္ခုၿဖစ္ပါသည္။ ယီမင္ႏိုင္ငံသည္ သီးႏွံမ်ားၿဖစ္ထြန္းေနသည္႔ ေၿမၾသဇာ ေကာင္း ေသာကုန္းေၿမမ်ားႏွင္႔ လံုေလာက္ေသာ မိုးရြာသြန္းမႈမ်ားသည္႔ စြတ္စိုသည္႔ ရာသီဥတုရိွ ၿပီး လူအမ်ားစု အေၿခခ်ေနထိုင္ႏိုင္သည္႔ ႏိုင္ငံတစ္ခုၿဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ ဂရိပထ၀ီ၀င္ ဆရာမ်ားက ယီမင္ၿပည္သူမ်ားအား ေရွးယခင္က အနာဂတ္တြင္ ေတာက္ပလာမည္႔ အာရပ္မ်ား(သို႔မဟုတ္) ေပ်ာ္ရႊင္ၿခင္းမ်ားႏွင္႔ၿပည္႔စံုမည္႔ အာရပ္မ်ားဟု တင္စားခဲ႔ၾကသည္။
၇။ ယီမင္သမၼတႏိုင္ငံဟာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွာ တည္ရွိၿပီး အာေရဗ် ကၽြန္းဆြယ္ရဲ႕ အေနာက္ေတာင္ဘက္နဲ႕ ေတာင္ဘက္အစြန္းမွာ တည္ရွိပါတယ္။ ယီမင္နဲ႕ နီးစပ္တဲ့ႏိုင္ငံ ေတြကေတာ့ ေျမာက္ဘက္မွာ ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယား၊ အေရွ႕ဘက္မွာေတာ့ အိုမန္ႏိုင္ငံနဲ႔ အေနာက္ဘက္မွာေတာ့ ပင္လယ္နီတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
၈။ ပထ၀ီအေနအထားအရ ယီမင္ဟာ အာရပ္ကမ႓ာအတြင္းမွာရွိၿပီး ေျမာက္လတၱီက်ဴ႕ ၁၂ မွ ၁၉ ဒီဂရီအတြင္း၊ အေရွ႕လတၱီက်ဴ႕ ၄၂ ကေန ၅၅ ဒီဂရီအတြင္းမွာ တည္ရွိပါတယ္။ ယီမင္ဟာ ကုန္းေျမ ဧရိယာ ၅၅၅,၀၀၀ စတုရန္းကီလိုမီတာ က်ယ္၀န္းၿပီး ကမာၻေပၚမွာေတာ့ ၄၉ ႏိုင္ငံေျမာက္ အက်ယ္ဆံုး ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ လူဦးေရ ၂၄ သန္းရွိၿပီး အႀကီးဆံုးၿမိဳ႕နဲ႕ ႏိုင္ငံရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ကေတာ့ ဆားနားျဖစ္ပါတယ္။ ယီမင္ရဲ႕ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈ ဧရိယာထဲမွာ အႀကီးဆံုးကၽြန္း ဆိုကိုထရာဟာ ဆိုမာလီယာကမ္းရိုးတန္း အလြန္မွာရွိၿပီး ပင္မယီမင္ႏိုင္ငံနဲ႕ ၄၁၅ ကီလိုမီတာ ေ၀းကြာၿပီး ကၽြန္းငယ္ေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္ ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
၉။ ဒီေနရာမွာ ယီမင္ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကို ရွင္းျပခ်င္ပါတယ္။ မူလ ယီမင္ရဲ႕ အဓိပၸါယ္က ေနသြားရာလမ္းေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ညာဘက္ပိုင္းလို႕ ေခၚဆိုရာကေန ေနာက္ပိုင္းမွာ ေတာင္ဘက္ဆိုၿပီး ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ အရင္ ေရာမႏိုင္ငံက ရုိမန္လူမ်ိဳးေတြကေတာ့ အာေရဗ်ရဲ႕ ကံၾကမၼာလို႕ ေခၚဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ယီမင္ဟာ ရွည္လ်ားတဲ့ သမိုင္းေၾကာင္း ေနာက္ခံနဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႕ ဒီလို ေျပာသလဲဆိုရင္ ယီမင္ဟာ ေရွးအက်ဆံုး ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားရာ ဗဟို အခ်က္အခ်ာျဖစ္တဲ့ ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယားႏိုင္ငံေဘးမွာ တည္ရွိခဲ့လုိ႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ခရစ္မေပၚမီ ၁၂ ရာစုနဲ႔ ၆ ရာစုအတြင္းမွာ ၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေလးမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ အီသီယိုပီယမ္းနဲ႕ ပါရွန္းတို႔ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ကို ေရာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဘာသာေရးအေနနဲ႔ အစၥလန္မစ္ ယံုၾကည္မႈဟာ ၇ ရာစုထဲမွာ အစပ်ိဳးခဲ့ၿပီး ယီမင္ဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၁၆၀ ေလာက္ ပါရွန္းေတြရဲ႕ေအာက္မွာ ေနထိုင္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါအျပင့္ ၁၁ ရာစု၊ ၁၆ ရာစုနဲ႔ ၁၉ ရာစုေတြမွာ ယီမင္ဟာ ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာရဲ႕ေအာက္မွာ ရွိခဲ့ပါတယ္။
၁၀။ ယီမင္ရဲ႕ စီးပြားေရးကေတာ့ အာရပ္ကမာၻအတြင္းမွာ အဆင္းရဲဆံုးနဲ႕ ဖြ႕ံၿဖိဳးမႈ အနိမ့္က်ဆံုး ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ ျပင္အေနအထားအရ ပူျပင္း ေျခာက္ေသြ႕ၿပီး ေက်ာက္တံုး ေက်ာက္ေဆာင္မ်ား ေပါမ်ားတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့အတြက္ စိုက္ပ်ိဳးရန္ ေျမရွားပါးပါတယ္။ ေရနံအရင္းအျမစ္ဟာ အရမ္းနည္းပါးၿပီး ႏိုင္ငံစီးပြားေရး ဟာလည္း ေရနံအေပၚမွာပဲ မွီခိုေနရပါတယ္။
၁၁။ ယီမင္ႏိုင္ငံရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ ကမာၻေပၚမွာ ကေလးေမြးႏႈန္း အမ်ားဆံုးႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံအတြင္းမွာရွိတဲ့ ကၽြန္းေပါင္း ၂၀၀ ေလာက္မွာ မီးေတာင္ေတြ ရွိေနတာ၊ ရုံးသံုးဘာသာစကားအျဖစ္ အာေရဗ်ဘာသာစကားကို သံုးတာ၊ ဒါ့အျပင္ အစၥလမ္ဘာသာ၀င္ အေရအတြက္ဟာ ၅၂ ရာခိုင္ႏႈန္းပဲ ရွိတာ အစရွိသျဖစ့္ ေတြ႕ရပါတယ္။ ပိုၿပီး ထူးတာကေတာ့ သိပၸံပညာရွင္ေတြရဲ႕ အဆိုအရ ၿမိဳ႕ေတာ္ဆားနားဟာ ကမာၻေပၚမွာ ပထမဆံုး ေရေအာက္ကိုေရာက္သြားႏိုင္တဲ့ ၿမိဳ႕အျဖစ္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် မ်ားတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ကမာၻႀကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ အာတိတ္ေဒသက ေရခဲေတြ အရည္ေပ်ာ္မႈကေန ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာမယ့္ အေျခအေနအျဖစ္ ျမင္ထားတဲ့ ဟာေလးတစ္ခုပါ။
၁၂။ ယီမင္ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီၿဖစ္ခဲ႔သည္။ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ ဘာ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ႏိုင္ငံသည္လြတ္လပ္ေရး ရခဲ႔ၿပီး PEOPLE’S DEMOCRATIC REPUBLIC OF YEMEN ႏိုင္ငံဟု အမည္တြင္ခဲ႔သည္။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစေခတ္တြင္ YEMENI SOCIALIST PARTY သည္ တစ္ခုတည္းေသာ အင္အားၾကီးပါတီ တစ္ခု ၿဖစ္ခဲ႔သည္။ ယီမင္ႏိုင္ငံသည္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ တရုတ္ၿပည္႔သူ႔သမၼတႏိုင္ငံ၊ က်ဴးဘား ႏိုင္ငံႏွင္႔ ပါလက္စတိုင္း ႏိုင္ငံတို႔ႏွင္႔ ရင္းႏွီးစြာ ဆက္ဆံခဲ႔ပါသည္။ ၁၉၉၀ခုႏွစ္ ေမလ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ REPUBLIC OF YEMEN လို႔ ေၾကၿငာခဲ႔ၿပီး ဆာလက္ဟ္သည္ သမၼတ ၿဖစ္လာခဲ႔သည္။ ဆာလက္ဟ္၏ သမၼတအစိုးရအဖြဲ႔တြင္ အၾကံေပးေကာင္စီ ၂၆ ဦး၊ ႏိုင္ငံ ေရးဦးေဆာင္ေသာအဖဲြ႔ ၁၇ ဦးပါ၀င္ဖြဲ႔စည္းခဲ႔သည္။ သမၼတအစိုးရအဖြဲ႔တြင္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ တစ္ဦးခန္႔အပ္ခဲ႔ၿပီး ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္သည္ ကက္ဘိနက္ လူၾကီးၿဖစ္သည္။ ပါလီမန္မွာေတာ႔ ေနရာ ၃၀၁ ေနရာရိွၿပီး ေၿမာက္ပိုင္းးမွ ၁၅၉ ေနရာ ေတာင္ပိုင္းမွ ၁၁၁ ေနရာ၊ လြတ္လပ္ တဲ႔ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ၃၁ ေနရာ အသီးသီး ပါ၀င္ခဲ႔ၾကသည္။ ဖြဲ႔စည္းပံု အေၿခခံဥပေဒ ကို ၁၉၉၀ ေမလ တြင္ သေဘာတူညီမႈ ရရိွခဲ႔ၿပီး ၁၉၉၁ ေမလတြင္ စတင္က်င္႔သံုးလာခဲ႔ သည္။
အခန္း(၂)
ယီမင္သမၼတအလီအဘဒူလာဆာလက္ဟ္၏ ကိုယ္ေရးရာဇ၀င္အက်ဥ္း
၁၃။ ယီမင္သမၼတအလီအဘဒူလာဆာလက္ကို ၁၉၄၂ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ ယီမင္ႏိုင္ငံ အယ္လ္မာၿမိဳ႔အယ္လ္မာမိသားစုမွ ဆင္းသက္ေပါက္ဖြားလာသူတစ္ေယာက္ ျဖစ္သည္။ သမၼတဆာေလး၏ မိသားစုသည္ ဟာရွက္ႏြယ္ဖြားမ်ားၿဖစ္သည္။ ဆာေလး သည္ ေဇဒီရီွးယားမူဆလင္လူမ်ိဳး ၿဖစ္သည္။ သူ၏မိသားစုသည္ ဟာရွက္ႏြယ္ဖြားၿဖစ္ ေသာ္လည္း သူကား ဟာရွက္လူမ်ိဳးအမည္မခံေပ။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္တိုင္ေအာင္ ယီမင္ႏိုင္ငံ တြင္ခ်မွတ္ခဲ႔ေသာ မူတာ၀တ္ကီ (ယီမင္ဘုရင္)၏ ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္မႈနည္းဥပေဒမ်ားကို လက္ခံသူတစ္ေယာက္ မဟုတ္ေပ။ သမၼတဆာေလးသည္ အေၿခခံပညာေရးမွ်သာ သင္ၾကားတတ္ေၿမာက္ထားသူတစ္ေယာက္ ၿဖစ္သည္။ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္တြင္ ဆာေလးသည္ ေၿမာက္ယီမင္တပ္မေတာ္သို႔ ၀င္ေရာက္အမႈထမ္းၿပီး ၁၉၆၀ခုႏွစ္တြင္ ေၿမာက္ယီမင္ အ ေၿခခံစစ္သင္တန္းသို႔ တက္ေရာက္ခဲ႔ၿပီး တပ္ၾကပ္ရာထူးကို ရရိွတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ႔ သည္။ ေၿမာက္ယီမင္တပ္မေတာ္တြင္ သံုးႏွစ္ၾကာတာ၀န္ထမ္းၿပီးေသာအခါ ဒုတိယဗိုလ္ အဆင္႔သို႔ တိုးၿမွင္႔ခံခဲ႔ရသည္။ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ဆာေလးအား ေၿမာက္ယီမင္ သမၼတ အာမက္ဘင္အယ္လ္ဂါရွမီးက တိုင္းဇ္ၿပည္နယ္၏ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရာထူးတာ၀န္ကို ေပးအပ္ၿခင္းခံခဲ႔ရသည္။
၁၄။ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၄ ရက္ ေန႔တြင္ ေၿမာက္ယီမင္သမၼတ အယ္လ္ဂါရွွမီး လုပ္ၾကံ သတ္ၿဖတ္ခံခဲ႔ရသည္။ အယ္လ္ဂါရွမီး လုပ္ၾကံခံရၿပီးေနာက္တြင္ ဆာလက္အား ယာယီအစိုးရအဖြဲ႔၀င္ေလးဦးအနက္ တစ္ဦးအၿဖစ္ခန္႔အပ္ၿခင္းခံခဲ႔ရသည္။ ထို႔အၿပင္ အဖြဲ႔ အစည္း၏ ဒုတိယအၾကီးအကဲတာ၀န္ကိုပါ ပူးတြဲခန္႔အပ္ၿခင္းခံခဲ႔ရသည္။ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ဇူ လိုင္လ ၁၇ ရက္ေန႔တြင္ ပါလီမန္မွ အာရပ္ယီမင္သမၼတႏိုင္ငံ၏ ပထမဆံုးေသာ သမၼတ အၿဖစ္၊ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္အၿဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ေၿမွာက္ခဲ႔သည္။
၁၅။ ၁၉၇၈ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ ဆာလက္သည္ သူ၏မူ၀ါဒႏွင္႔ ဥပေဒကို ဆန္႔က်င္ရင္ လွ်ိဳ႔၀ွက္ၾကံစည္ေနေသာ အရာရိွ (၃၀)ဦးအား ႏိုင္ငံေတာ္ပုန္ကန္မႈၿဖင္႔ေသ ဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ႔သည္။ ဆာေလးသည္ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္တြင္ ဗိုလ္မွဴးၾကီးရာထူးသို႔တိုးၿမွင္႔ခဲ႔ သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ ၃၀ ရက္တြင္ အေထြေထြလူအဖြဲ႔အစည္းဥပေဒ ၿပဳလြတ္ေတာ္မွ ေရြးေကာက္ပြဲသို႔ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ခဲ႔ရာ ၁၉၈၃ခုႏွစ္တြင္ အာရပ္ယီမင္ သမၼတႏိုင္ငံ၏ သမၼတအၿဖစ္ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ထပ္မံေရြးခ်ယ္ၿခင္းခံခဲ႔ရသည္။
၁၆။ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၏ ေထာက္ခံအားေပးမႈကို မရရိွေတာ႔သည္႔ ေတာင္ယီမင္ႏိုင္ငံ သည္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္တြင္ ေစ႔စပ္ေဆြးေႏြးမႈမ်ားၿပဳလုပ္ၿပီး ေၿမာက္ယီမင္ႏိုင္ငံႏွင္႔ ေပါင္း စည္းရန္ သေဘာတူညီခဲ႔သည္။ ေတာင္ယီမင္ႏိုင္ငံသည္ ေပါင္းစည္းယီမင္ႏိုင္ငံ၏ သမၼ တအၿဖစ္ ဆာလက္အား အလီဆလင္းအယ္လ္ေဘး ဒုသမၼတအၿဖစ္ အစိုးရေကာင္စီ တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနစဥ္အတြင္းသာ လက္ခံမည္ၿဖစ္ေၾကာင္း သေဘာတူခဲ႔ သည္။ အလီအဘဒူလာဆာလက္ဟ္သည္ အီရတ္အာဏာရွင္ ဆက္ဒန္ဟူစိန္ႏွင္ အခ်ိန္ အေတာ္ၾကာ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံအၿဖစ္္ေနလာခဲ႔သည္။ထို႔အၿပင္ ဆက္ဒန္ဟူစိန္၏ ကူ၀ိတ္ အားက်ဴးေက်ာ္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ၿခင္းကိုလည္း ေထာက္ခံအားေပးခဲ႔သည္။ ပင္လယ္ ေကြ႔စစ္ပြဲတြင္ အီရတ္တို႔ရံွဴးႏွိမ္႔ခဲ႔စဥ္က ကူ၀ိတ္ႏိုင္ငံမွ ယီမင္ အလုပ္သမားမ်ားအား ေမာင္းထုတ္ခဲ႔ၾကသည္။
၁၇။ ၁၉၉၃ခုႏွစ္ ေပါင္းစည္းယီမင္သမၼတႏိုင္ငံ၏ ပါလီမန္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္လည္း ဆာလက္ဟ္၏ အေထြေထြလူ႔အဖြဲ႔အစည္း ကြန္ဂရက္ပါတီက ပါလီမန္ေနရာ ၃၀၁ ခုရိွ ရာ ၁၂၂ ေနရာအထိရရိွကာ အႏိုင္ရရိွခဲ႔သည္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ ဆာလက္ဟ္အား ပါလီမန္မွ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးရာထူးအား ထပ္မံတိုးၿမွင္႔ေပးခဲ႔သည္။ လက္ရိွ အေနအထားတြင္ ဆာလက္ဟ္သည္ ယီမင္ႏိုင္ငံ၏စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အၿမင္႔ဆံုးရာထူးကို ရရိွတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနရသူၿဖစ္သည္။ ဆာလက္ဟ္သည္ ၁၉၉၉ခုႏွစ္တြင္ သမၼတ တိုက္ရိုက္ေရြးခ်ယ္ေရး ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ေထာက္ခံမဲ ၉၆ ရာခိုင္ႏႈန္းၿဖင္႔ အႏိုင္ရရိွခဲ႔ သည္။ သူ၏ၿပိဳင္ဘက္ သမၼတေလာင္းၿဖစ္သည္႔ ယခင္ေတာင္ယီမင္ႏိုင္ငံသမၼတ ကြမ္ တန္မူဟာမက္အက္ရွာဘီ၏ သားၿဖစ္သူ နာဂ်စ္ကြမ္တန္သည္ ဆာလက္ဟ္၏ အေထြ ေထြလူမႈအဖြဲ႔အစည္းကြန္ဂရက္၏ အဖြဲ႔၀င္တစ္ဦးၿဖစ္ေသာ္ၿငားလည္း ၿပည္ေၿပးၿဖစ္ခဲ႔ရ သည္။ ၁၉၉၉ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးေနာက္တြင္ သမၼတသက္တမ္းအား ၅ ႏွစ္မွ ၇ ႏွစ္ သို႔လည္းေကာင္း ပါလီမန္အဖြဲ႔၀င္သက္တမ္းအား ၄ ႏွစ္မွ ၆ ႏွစ္သို႔တိုးၿမွင္႔ေၾကာင္း ဥပ ေဒတစ္ရပ္ ထုတ္ၿပန္ခဲ႔သည္။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေၿခခံ ဥပေဒၿပဳအာဏာေရးဆြဲရန္အ တြက္ အဖြဲ႔၀င္ (၁၁၁)ဦးပါ၀င္ေသာ အၾကံေပးအဖြဲ႔အစည္းဖြဲ႔စည္းခဲ႔သည္။ ထိုေၿပာင္းလဲ မႈသည္ ယီမင္ႏိုင္ငံ၏ႏိုင္ငံေရးလြတ္္လပ္မႈကို အတိုင္းအတာ တစ္ခုအထိ ထိခိုက္ဆံုးရံႈး မႈကို ၿဖစ္ေစခဲ႔သည္။
၁၈။ ၂၀၀၅ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လတြင္က်င္းပေသာ သူ၏သမၼတသက္တမ္းတြင္ ၂၇ ၾကိမ္ ေၿမာက္ ႏွစ္ပတ္လည္အစည္းအေ၀းတြင္ ၂၀၀၆ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလတြင္ သမၼတေရြး ေကာက္ပြဲက်င္းပမည္ၿဖစ္ေၾကာင္းကို ေၾကၿငာခဲ႔သည္။ သူ၏အေထြေထြလူမႈအဖြဲ႔အစည္း ကြန္ဂရက္ပါတီ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္းအားလုံးကိုလည္း ပါ၀င္ယွဥ္ၿပိဳင္ ရန္အတြက္လည္း ေမွ်ာ္လင္႔ေၾကာင္း ေဖာ္ၿပခဲ႔သည္။ ထို႔အၿပင္ သူ၏ပါတီအေနၿဖင္႔ ေခါင္းေဆာင္ငယ္မ်ားအား ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္မႈမ်ားကို လိုလားေၾကာင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေသာ လက္ဆင္႔ကမ္းမႈမ်ိဳးကို လက္ခံႏိုင္ရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း ေဖာ္ၿပခဲ႔သည္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ဇြန္တြင္ ဆာလက္ဟ္သည္ သူ႔ပါတီ၏ သမၼတေလာင္းအၿဖစ္ခန္႔အပ္ၿခင္းကို လက္ခံခဲ႔သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲၿပန္လည္က်င္းပၿခင္းအားၿဖင္႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေသာ အာဏာ အလြဲအေၿပာင္းၿဖင္႔ အာဏာေၿပာင္းလြဲရယူတည္ေဆာက္ႏိုင္လိမ္႔မည္ဟု ယူဆခဲ႔ေသာ္ လည္း လက္ရိွတြင္ ယီမင္လူထု၏ ေထာက္ခံမႈႏွင္႔အတူ ဖိအားေပးၿခင္းပါ ပထမဦးဆံုး ၾကံဳေတြ႔လာခဲ႔သည္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ အလီဆိုက္ဟဆန္သည္ ဆာလက္ဟ္အေနၿဖင္႔ ၿပိဳင္ဘက္သမၼတေလာင္းအေနၿဖင္႔ ယီမင္ႏိုင္ငံမွ ေသခ်ာေပါက္ထြက္ေၿပးရလိမ္႔မည္ဟု ခန္ု႔မွန္းေၿပာဆိုခဲ႔သည္။ ဆာလက္ဟ္အစိုးရကို ဆန္႔က်င္ေသာ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္ မို ဟာမက္အယ္လ္ရူဘိုင္သည္ သမၼတအေနၿဖင္႔ သူ၏ယခင္ဆံုးၿဖတ္ခ်က္မ်ားအေပၚ အ ေလးအနက္မထားေၾကာင္း ေထာက္ၿပခဲ႔သည္။ သူ႔၏သေဘာထားအရ ဆာလက္ဟ္ အား ေနရာမွဖယ္ေပးဖို႔ ၾကိဳတင္ေၾကၿငာ ထားဖို႔ မလိုအပ္ေၾကာင္း ေၿပာၿပခဲ႔သည္။
၁၉။ ၂၀၀၆ခုႏွစ္ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲကို စက္တင္ဘာလ (၂၀) ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပ ခဲ႔ရာ ေထာက္ခံမဲ ၇၇.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းၿဖင္႔ အႏိုင္ရရိွခဲ႔သည္။ သူ၏အဓိကၿပိဳက္ဘက္ ၿဖစ္ ေသာ ဇိုင္ဆယ္ဘင္ရွမ္းလန္သည္ ၂၁.၈ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရရိွခဲ႔သည္။ ဆာေလးသည္ စက္တင္ဘာ ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ သမၼတက်န္းသစၥာ က်ိန္ဆိုခဲ႔သည္။
အခန္း(၃)
ဆႏၵၿပပြဲၿဖစ္ပြားမႈေနာက္ခံအေၿခအေန
ယီမင္သမၼတႏိုင္ငံ ဆႏၵၿပပြဲမ်ားၿဖစ္ေပၚလာရသည္႔အေၾကာင္းမ်ား
၂၀။ ယီမင္ႏိုင္ငံ၏ ဆႏၵၿပပြဲမ်ားသည္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ အေစာပိုင္းကာလမ်ားတြင္ ၿဖစ္ ေပၚလာခဲ႔ေသာ တူနီးရွားႏိုင္ငံမွ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈမ်ားႏွင္႔ ၄င္းေနာက္တြင္ ကပ္လိုက္ပါလာေသာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ႏိုင္ငံေရး ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈမ်ား၊ အၿခားအာရပ္ကမာၻက ဆႏၵၿပပြဲမ်ားေနာက္ ၿဖစ္ေပၚလာခဲ႔ေသာ ႏိုင္ငံေရး ဆႏၵၿပပြဲတစ္ခုၿဖစ္သည္။ ၎ဆႏၵ မ်ားသည္ အလုပ္လက္မ႔ဲၿပသနာ၊ ႏိုင္ငံႏွင္႔ ၿပည္သူလူထု စီးပြားေရးအေၿခအေန အစိုးရ အဖြဲ႔၏ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲေရးေတာင္းဆိုခ်က္မ်ား စသည္႔ အခ်က္မ်ားမွ စတင္ေပါက္ဖြားလာၿခင္း ၿဖစ္သည္။ ဆႏၵၿပသူမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲမႈမ်ား ၿပဳလုပ္ဖို႔ႏွင္႔ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ ႏႈတ္ထြက္ဖို႔ စသည္တို႔ကို ေတာင္းဆိုခဲ႔သည္။
၂၁။ ဆႏၵၿပသူ ၁၆၀၀၀ ေက်ာ္သည္ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာမွာ ၂၀၁၁ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၂၇ ေန႔ မွာ စတင္စုရံုးဆႏၵၿပခဲ႔ၾကသည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂ ရက္ေန႔မွာေတာ႔ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ သည္ ၂၀၁၃ မတိုင္မွီ သူရဲ႔သားအား အာဏာမလြဲေၿပာင္း မၿပီးမခ်င္း ၄င္းရာထူးမွ ႏႈတ္ ထြက္ေပးမည္မဟုတ္ဟု ေၾကၿငာခဲ႔သည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၃ ရက္ေန႔မွာေတာ႔ ဆႏၵၿပသူ ၂၀၀၀၀ေက်ာ္သည္ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာႏွင္႔ ဗိနည ၿမိဳ႔တြင္ ထပ္မံဆႏၵၿပေတာင္းဆိုခဲ႔ၿပန္ သည္္။ ၄င္း ဆႏၵၿပပြဲတြင္ စစ္သားမ်ား၊ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္း အဖြဲ႔၀င္ အခ်ိဳ႔ ပါ၀င္ ခဲ႔ၿပီး ယင္းတို႔၏ လိုလားခ်က္မ်ားကို ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာတြင္ ေတာင္းဆိုခဲ႔ၾကသည္။ ေဖ ေဖာ္၀ါရီ ၁၈ ယင္းတို႔အေခၚ(Friday Of anger)တြင္ ယီမင္ႏိုင္ငံသားတစ္သိန္းေက်ာ္ ခန္႔ သည္ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး အဖြဲ႔အစည္းအား ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာႏွင္႔ ဗိနည ၿမိဳ႔မ်ားတြင္ ဖြဲ႔ စည္းလိုက္ေလသည္။ မတ္လ ၁၁ ရက္ေန႔တြင္ ၄င္းတို႔အေခၚအရ(Friday Of return) တြင္ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ စစ္တပ္ေတြ၏ အၾကမ္းဖက္ လူစုခြဲမႈေၾကာင္႔ လူသံုးဦး ေသ ဆံုးခဲ႔ရသည္။ ဆႏၵၿပပြဲသည္ အၿခားၿမိဳ႔မ်ားအထိ ကူးစက္ ပ်ံံႏွ႔ံသြားၿပီး အယ္လ္မူကာလာ ၿမိဳ႔တြင္ ဆႏၵၿပသူ တစ္ဦး ေသဆံုးခဲ႔သည္။ မတ္လ ၁၈ ရက္ေန႔မွာေတာ့ ၿမိိဳ႕ေတာ္ ဆာနာ တြင္ ပစ္ခတ္ႏိွမ္နင္းမႈမ်ားၿဖင္႔ လူထုစုေ၀းဆႏၵၿပမႈ႔ကို ႏိွမ္ႏွင္းခဲ႔ရာတြင္ လူ ၄၀ ေက်ာ္ေသဆံုးခဲ႔သည္။
၂၂။ ဧၿပီလ ၂၃ မွာေတာ႔ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားႏွင္႔ သမၼတ ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ေပးေရး၊ ဒုတိယသမၼတအား တစ္လအတြင္း အာဏာလြဲေၿပာင္းေပး အပ္ေရးတို႔ကို သေဘာတူလက္ခဲခဲ႔သည္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္မ်ားတြင္ သူ႔အား လြတ္ ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင္႔ေပးေရးႏွင္႔ သူ႔မိသား၀င္မ်ားအား အကာအကြယ္ေပးေရး အတိုက္အခံ မ်ားအေနၿဖင္႔ ယာယီအစိုးရဖြဲ႔စည္းရာတြင္ သူ၏ပါတီကိုပါ ပါ၀င္ခြင္႔ၿပဳေရး စသည္႔ အ ခ်က္မ်ားပါ၀င္ ေတာင္းဆိုခဲ႔သည္။ သူ၏ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားအား ပံုမွန္တရား၀င္သေဘာ တူညီမႈမဟုတ္ပဲ လက္ခံခဲ႔ၿပီး အတိုက္အခံဆႏၵၿပ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင္႔ သမၼတအၾကား ေၿပလည္မႈရေအာင္ ယာယီ သေဘာတူညီခဲ႔သည္။ ဒါေပမဲ႔ သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ အာဏာစြန္႔လြတ္မႈကို ၿပန္လည္ၿငင္းဆန္ခဲ႔ၿပီးေနာက္ အေၿခအေနဟာ ပိုမိုရႈပ္ေထြးလာ ခဲ႔ပါသည္။
၂၃။ ေမ ၂၃ တြင္ တိုင္းၿပည္တြင္ ၾသဇာအာဏာရိွေသာ လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္ Sheikh Sadiq Al-ahmar ကို ေထာက္ခံေသာ သမၼတကိုဆန္႔က်င္သူေတြႏွင္႔ သမၼတကို ေထာက္ ခံေသာ သူေတြအၾကားတြင္ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆန္နာမွာ ၿဖစ္ပြား ခဲ႔သည္။ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆန္နာ လမ္းမမ်ားေပၚတြင္ အေၿမာက္မ်ားပါ၀င္သည္အထိ ၿပသနာ မ်ားၿဖစ္ပြားခဲ႔သည္။ ဇြန္ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ၿဖစ္ပြားခ႔ဲေသာ သမၼတနန္းေတာ္၀င္းအတြင္း ဗံုးခြဲ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားတြင္ သမၼတဆာလက္ဟ္ အၿပင္ လူအေတာ္မ်ားမ်ား ထိခုိက္ဒဏ္ရာရရိွ ခဲ႔ၿပီး လူသံုးဦး ေသေၾကခဲ႔သည္။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ သည္ေဆာ္ဒီ အာေရးဗီးယားႏိုင္ငံတြင္ ေဆးကုသမႈ ခံယူေနစဥ္ ဒုတိယသမၼတ Abad al- Rab Mansur al- Hadi က အာဏာကို ထိန္းသိမ္းထားခဲ႔သည္။ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ေဆာ္ဒီၿမိဳ႔ ေတာ္တြင္ မီးေလာင္ဒဏ္ရာမ်ားကို ေဆးကုသမႈခံယူေနစဥ္ ဇြန္ ၄ ရက္တြင္ ေဆာ္ဒီဘုရင္ အဗၺဒူလာႏွင္႔ ေတြ႔ဆံုခဲ႔သည္။
အခန္း(၄)
ဆႏၵၿပမႈမ်ား
ဆာနာတိုက္ပြဲ
၂၄။ ၂၀၁၁ခုႏွစ္ ဆာ္နာတိုက္ပြဲသည္ ယီမင္သမၼတဆာလက္ဟ္ကို ေထာက္ခံသည္႔ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင္႔ လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္ Sheikh Sadiq al-ahmar ဦး ေဆာင္သည္႔ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး အဖြဲ႔အစည္းၾကား ယီမင္ႏိုင္ငံၿမိဳ႔ေတာ္ ဆန္နာမွာ ၿဖစ္ ပြားခဲ႔သည္႔ လက္နက္ကိုင္ၿပသနာမ်ားၿဖစ္သည္။ ထိုၿပသနာမ်ားေၾကာင္႔ ၿမိဳ႔ေတာ္အတြင္း မွာ ေၾကာက္ကရြံ႔စရာေကာင္းသည္႔ ၿမိဳ႔တြင္း တိုက္ပြဲေတြ ၿဖစ္ပြားခဲ႔သည္။
ဆာနာတိုက္ပြဲၿဖစ္ပြားရသည္႔ေနာက္ခံအေၿခအေန
၂၅။ ယီမင္ႏိုင္ငံ၏ ဆႏၵၿပပြဲမ်ားသည္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ အေစာပိုင္းကာလမ်ားတြင္ ၿဖစ္ ေပၚလာခဲ႔ေသာ တူနီးရွားႏိုင္ငံမွ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈမ်ားႏွင္႔ ၄င္းေနာက္တြင္ ကပ္လိုက္ပါလာေသာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ႏိုင္ငံေရးေတာ္လွန္ပုန္ကန္မႈမ်ား၊ အၿခားအာရပ္ကမာၻ ကဆႏၵၿပပြဲမ်ားေနာက္ ၿဖစ္ေပၚလာခဲ႔ေသာ ႏိုင္ငံေရး ဆႏၵၿပပြဲတစ္ခုၿဖစ္သည္။ ၄င္းဆႏၵ မ်ားသည္ အလုပ္လက္မ႔ဲၿပသနာ၊ ႏိုင္ငံႏွင္႔ ၿပည္သူလူထု စီးပြားေရး အေၿခအေန အစိုးရ အဖြဲ႔၏ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲေရးေတာင္းဆိုခ်က္မ်ား စသည္႔ အခ်က္မ်ားမွ စတင္ေပါက္ဖြားလာၿခင္း ၿဖစ္သည္။ ဆႏၵၿပသူမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲမႈမ်ား ၿပဳလုပ္ဖို႔ႏွင္႔ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ ႏႈတ္ထြက္ဖို႔ စသည္တို႔ကို ေတာင္းဆိုခဲ႔သည္။
၂၆။ ဆႏၵၿပသူ ၁၆၀၀၀ ေက်ာ္သည္ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆန္နာတြင္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၂၇ ေန႔တြင္ စတင္စုရံုးဆႏၵၿပခဲ႔ၾကၿပီး ၄င္းတို႔ အထဲမွ ၁၀၀၀၀ေက်ာ္ ေလာက္သည္ ဆန္နာ တကၠသိုလ္မွ ေက်ာင္းသား ေက်ာင္းသူမ်ား ပါ၀င္ခဲ႔သည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂ရက္ေန႔မွာေတာ႔ သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ ၂၀၁၃ မတိုင္ခင္ သူ၏သားအား အာဏာ မလြဲမေၿပာင္း မၿပီး မခ်င္း ရာထူးကေနႏႈတ္ထြက္ေပးမည္မဟုတ္ဟု ေၾကၿငာခဲ႔သည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၃ ရက္ေန႔ တြင္ ဆႏၵၿပသူ ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္သည္ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာႏွင္႔ အဒမ္ၿမိဳ႔တြင္ အစိုးရကို ထပ္မံ ဆႏၵၿပေတာင္းဆိုခဲ႔ၿပန္သည္။ ၄င္းဆႏၵၿပပြဲတြင္ စစ္သားမ်ား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္း မ်ားမွ အဖြဲ႔၀င္အခ်ိဳ႔ ပါ၀င္ခဲ႔ၿပီး ယင္းတို႔၏ လိုလားခ်က္မ်ားကို ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာတြင္ ေတာင္းဆိုခဲ႔ၾကသည္။
၂၇။ ေဖ ေဖာ္၀ါရီ ၁၈ ယင္းတို႔အေခၚ(Friday Of anger)တြင္ ယီမင္ႏိုင္ငံသား တစ္သိန္းေက်ာ္ခန္႔ သည္ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး အဖြဲ႔အစည္းအား ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာႏွင္႔ ဗိနည မိဳ႔မ်ားတြင္ ဖြဲ႔စည္းလိုက္ေလသည္။ မတ္လ ၁၁ ရက္ေန႔တြင္ ၄င္းတို႔အေခၚအရ (Friday Of return) တြင္ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ စစ္တပ္ေတြ၏ အၾကမ္းဖက္လူစုခြဲမႈေၾကာင္႔ လူသံုးဦး ေသ ဆံုးခဲ႔ရသည္။ ဆႏၵၿပပြဲသည္ အၿခားၿမိဳ႔မ်ားအထိ ကူးစက္ ပ်ံံႏွ႔ံသြားၿပီး အယ္လ္မူကာလာ ၿမိဳ႔တြင္ ဆႏၵၿပသူ တစ္ဦး ေသဆံုးခဲ႔သည္။ မတ္လ ၁၈ ရက္ေန႔မွာေတာ႔ ၿမိိဳ႔ေတာ္ ဆာနာတြင္ ပစ္ခတ္ႏိွမ္နင္းမႈမ်ားၿဖင္႔ လူထုစုေ၀းဆႏၵၿပမႈ႔ကို ႏိွမ္ႏွင္းခဲ႔ရာတြင္ လူ ၄၀ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ႔သည္။
၂၈။ ဧၿပီလ ၂၃ မွာေတာ႔ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားႏွင္႔ သမၼတ ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ေပးေရး၊ ဒုတိယသမၼတအား တစ္လအတြင္း အာဏာလြဲေၿပာင္းေပး အပ္ေရးတို႔ကို သေဘာတူလက္ခဲခဲ႔သည္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္မ်ားတြင္ သူ႔အား လြတ္ ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင္႔ေပးေရးႏွင္႔ သူ႔မိသား၀င္မ်ားအား အကာအကြယ္ေပးေရး အတိုက္အခံ မ်ားအေနၿဖင္႔ ယာယီအစိုးရဖြဲ႔စည္းရာတြင္ သူ၏ပါတီကိုပါ ပါ၀င္ခြင္႔ၿပဳေရး စသည္႔ အ ခ်က္မ်ားပါ၀င္ ေတာင္းဆိုခဲ႔သည္။ သူ၏ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားအား ပံုမွန္တရား၀င္သေဘာ တူညီမႈမဟုတ္ပဲ လက္ခံခဲ႔ၿပီး အတိုက္အခံဆႏၵၿပ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင္႔ သမၼတအၾကား ေၿပလည္မႈရေအာင္ ယာယီ သေဘာတူညီခဲ႔သည္။ ဒါေပမဲ႔ သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ အာဏာစြန္႔လြတ္မႈကို ၿပန္လည္ၿငင္းဆန္ခဲ႔ၿပီးေနာက္ အေၿခအေနဟာ ပိုမိုရႈပ္ေထြးလာ ခဲ႔ပါသည္။ ၾသဇာအာဏာရိွေသာ လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္ Sheikh Sadiq Al-ahmar ကို ေထာက္ခံေသာ သမၼတကိုဆန္႔က်င္သူေတြႏွင္႔ သမၼတကို ေထာက္ ခံေသာ သူေတြအၾကားတြင္ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆန္နာမွာ ၿဖစ္ပြား ခဲ႔သည္။ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆန္နာ လမ္းမမ်ားေပၚတြင္ အေၿမာက္မ်ားပါ၀င္သည္အထိ ၿပသနာ မ်ားၿဖစ္ပြားခဲ႔သည္။ ဇြန္ ၃ ရက္ေန႔တြင္ ၿဖစ္ပြားခ႔ဲေသာ သမၼတနန္းေတာ္၀င္းအတြင္း ဗံုးခြဲ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားတြင္ သမၼတဆာလက္ဟ္ အၿပင္ လူအေတာ္မ်ားမ်ား ထိခုိက္ဒဏ္ရာရရိွ ခဲ႔ၿပီး လူသံုးဦးေသေၾကခဲ႔သည္။ၿမိဳ႔ေတာ္မွာရိွတဲ႔ အစိုးရဆိုင္ရာအေဆာက္အဦးအမ်ားစု ကိုု ပိတ္ထားခဲ႔ရသည္။ ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ ၿမိဳ႔တြင္းတိုက္ပြဲမ်ား ၿဖစ္ေပၚေစရန္ အစၿပဳခဲ႔သည္။
၂၉။ ေမ ၂၆ တြင္ ၿမိဳ႔ေတာ္ ဆာနာ၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ ကီလိုမီတာ ၈၀ ေက်ာ္မွာရိွသည္႔ အယ္လ္ဖက္ဟာနီဟန္း ေဒသရိွ ၄င္းတို႔အား ၿမိဳ႔ေတာ္မွာရိွသည္႔ တိုက္ခိုက္မႈေတြ တြင္ ပါ၀င္ဆက္သြယ္မႈလာမည္ကို တားဆီးထားသည္႔ အစိုးရစခန္းကို ထရီမန္လူမ်ိဳးစု ေတြက ၀ိုင္း၀န္းပိတ္ဆို႔ထားခဲ႔သည္။ ၄င္းတို႔၏ ၿမိဳ႔ေတာ္သို႔ ခ်ီတက္မႈကို အစၿပဳခဲ႔ၿခင္း သည္ အစိုးရတပ္မ်ား ရြာေတြတြင္းသို႔ ပစ္ခတ္မႈမ်ားေၾကာင္႔ဟု ထရီမန္ေတြက အခိုင္အ မာဆိုခဲ႔သည္။ ထရီမန္ေတြသည္ အစိုးရစခန္းတြင္းသို႔ ေဖာက္ထြင္း၀င္ေရာက္ၿပီး အေၿခ စိုက္စခန္း၏ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အလီနက္စ္ဆာဂါတမီ အပါအ၀င္ စစ္သား ၁၀ ဦး အားသတ္ၿဖတ္ခဲ႔ၿပီး ၄င္းစခန္းအား စီးနင္းသိမ္းပိုက္လိုက္ၾကသည္။ ၄င္းေနာက္ အစိုးရ စစ္ေလယာဥ္မ်ားႏွင္႔ ယင္းစခန္းအား ဗံုးၾကဲခ်ခဲ႔ၾကသည္။ အစိုးရသည္ ရဟတ္ယာဥ္ ၂ စီးၿဖင္႔ စစ္ကူမ်ား သယ္ေဆာင္လာၿပီး စခန္းနွင္႔ ၂ ကီလိုမီတာအကြာသို႔ ခ်ခဲ႔သည္။ စစ္သားမ်ားသည္ စခန္းတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ၿပီး ထရီမန္မ်ားကို ဖမ္းဆီးခဲ႔ၾကသည္။ တတိ ယေၿမာက္ေလယာဥ္တစ္စီးသည္ စခန္းေပၚတြင္ ၀ဲပ်ံၿပီး ပစ္ခတ္ေပးခဲ႔သည္။ စစ္တပ္အ ရာရိွတစ္ဦး၏ေၿပာဆိုခ်က္အရ ဂ်က္ေလယာဥ္ ၇ စီးအထိ အသံုးၿပဳခဲ႔သည္ဟု ဆိုသည္။ ထရီမန္လူမ်ိဳးစု ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးက ထိုအခ်က္ကို အတည္ၿပဳေပးခဲ႔ၿပီး စစ္တပ္ေတြ သည္ ထိုေန႔ တစ္ေနကုန္ ၄င္းတို႔အားတိုက္ခိုက္ခဲ႔သည္ဟုဆိုသည္။ ပထမေန႔တြင္ ထရီ မန္ ၁၈ ဦးခန္႔ ယင္းတိုက္ပြဲတြင္ ေသဆံုးခဲ႔သည္။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ ႏွစ္ဘက္စလံုး အ ထိအခိုက္အက်အဆံုးမရိွပဲ ယာယီအားၿဖင္႔ စစ္ေၿပၿငိမ္းခဲ႔ၾကသည္ဟု လူမ်ိဳးစုေခါင္း ေဆာင္အာလ္အယ္မာက ေၾကၿငာခဲ႔သည္။
၃၀။ ေမလ ၃၁ ရက္ေန႔တြင္ လက္နက္ကိုင္တိုက္ခိုက္မႈေတြႏွင္႔ လမ္းမေပၚက တိုက္ပြဲေတြသည္ ၿမိဳ႔ေတာ္ဆာနာ၏ ေနရာ အႏွံ႔အၿပားတြင္ ဆက္လက္ၿဖစ္ပြားခဲ႔သည္။ အဲဒီ ေနာက္မွာေတာ႔ ထရီမန္ေတြသည္ ၿပည္သူ႔လြတ္ေတာ္အေဆာက္အဦးႏွင္႔ အမ်ိဳးသား ေရေပးေ၀ေရး စီမံကိန္း၏ အဓိကအေဆာက္အဦးမ်ားအား ဆက္လက္သိမ္းပိုက္ခဲ႔ၾက ၿပန္သည္။ ဇြန္ ၁ ရက္ေန႔မွာေတာ႔ သမၼတဆာလက္ဟ္ရဲ႔သား အမိန္႔ႏွင္႔ သမၼတကိုယ္ရံ ေတာ္တပ္ရင္းသည္ ႏိုင္ငံ၏ စစ္ဌာနခ်ဳပ္တည္ရိွရာေနရာ ႏိုင္ငံ၏ အဓိကလက္နက္စက္ ရံုအပါအ၀င္ေနရာမ်ားအား အစိုးရတပ္မ်ားႏွင္႔ ထရီမန္မ်ား၏ သေဘာထားကြဲလြဲတိုက္ ခိုက္မႈရန္မွ ကာကြယ္ထားခဲ႔ၾကသည္။
၃၁။ ဆာနာၿမိဳ႔တိုက္ခိုက္မႈတြင္ သမၼတဆာလက္ဟ္ အပါအ၀င္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္၊ ဒု၀န္ၾကီး ခ်ဳပ္၊ပါလီမန္ဥကၠဌ၊ ဒုတိယသမၼတ တို႔သည္ သမၼတအိမ္ေတာ္၀င္းအတြင္းတြင္ ၀တ္ၿပဳ ဆုေတာင္းေနစဥ္ ဒဏ္ရာရရိွခဲ႔ၿခင္းၿဖစ္သည္။ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ လည္ပင္း၊ဦး ေခါင္းခြံႏွင္႔ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းတစ္ခ်ိဳ႔ ဒဏ္ရာရရိွခဲ႔သည္။ ၎၏ သက္ေတာ္ေစာင္႔ ကိုယ္ရံေတာ္ (၇) ဦး အသက္ဆံုးရံႈးခဲ႔ရသည္။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ သမၼတဆာလက္ ဟ္သည္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားႏိုင္ငံ ၿမိဳ႔ေတာ္တြင္ရိွသည္႔ ေဆးရံုၾကီးတြင္ သြားေရာက္ ေဆးကုသမႈခံယူခဲ႔သည္။ အေမရိကန္အစိုးရ အရာရိွမ်ားက သမၼတဆာလက္ဟ္၏ အဆုတ္ႏွင္႔ ကိုယ္ခႏၶာ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ခန္႔ မီးေလာင္ဒဏ္ရာ ရရိွခဲ႔သည္ဟု ဆိုသည္။ ေဆာ္ဒီအရာရိွမ်ားအေနၿဖင္႔ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ခြဲစိတ္မႈ ၂ ခုၿပဳလုပ္ခဲ႔ၿပီး တစ္ခု ကေတာ႔ ဗံုးအစမ်ားကို ဖယ္ရွားသည္႔ ခြဲ႔စိတ္မႈၿဖစ္ၿပီး ေနာက္တစ္ခုသည္ ၎၏လည္ ပင္းတြင္ ထိခိုက္သြားသည္႔ နာဗ္ေၾကာေလးမ်ားအား ခြဲစိတ္ၿခင္းၿဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ၿပခဲ႔ သည္။
၃၂။ ဇြန္လ ၄ ရက္ေန႔တြင္ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ေဆာ္ဒီေဆးရံုေပၚမွာတြင္ ေဆာ္ ဒီဘုရင္ အဗၺဒူလာႏွင္႔ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခဲ႔သည္။ အတိုက္အခံပါတီမ်ားအေနၿဖင္႔ ႏိုင္ငံတ ကာမီဒီယာမ်ား အေမရိကန္ ေဆာ္ဒီမ်ားမွတဆင္႔ သမၼတဆာလက္ဟ္အား ၄င္း၏အာ ဏာအား ဒုတိယသမၼတအား လြဲေၿပာင္းေပးအပ္ေရးအတြက္ ဖိအားေပးေၿပာဆိုမႈမ်ား ၿပဳ လုပ္ခဲ႔သည္။ ဆာလက္ဟ္ေဆးရံုတက္ေနသည္႔ အခ်ိန္အေတာအတြင္းမွာ သမၼတဆာ လက္ဟ္သား စစ္တပ္ႏွင္႔ ထရီမန္ေတြၾကား ၿဖစ္ပြားေနသည္႔ ေရာင္စံုလႈပ္ရွားမႈေတြ သည္ တိုးတက္မႈမ်ား ရရိွခဲ႔သည္။ ဇြန္လ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ဆႏၵၿပဆန္႔က်င္သူမ်ားသည္ သမၼတ၏ သတင္းေတြေၾကာင္႔ ၿမိဳ႔ေတာ္ဆာနာတြင္ ေအာင္ပြဲခံခဲ႔ၾကသည္။ သူတို႔သည္ ဒါဟာ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္က်ဆံုးခန္းဟု လမ္းမေပၚတြင္ ဟစ္ေၾကြးခဲ႔ ၾကသည္။ အယ္ဂ်ာဇီးယားသတင္းဌာနကေတာ႔ ဒုတိယသမၼတက ႏိုင္ငံေတာ္ အာဏာ ကိုလြဲေၿပာင္း လက္ခံလိုက္ၿပီဟု ေၾကၿငာသတင္းလြင္႔ခဲ႔သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုေန႔ မနက္ပိုင္း အထိ ၿမိဳ႔ေတာ္၏ လမ္းအခ်ိဳ႔တြင္တိုက္ခုိက္မႈမ်ား ရိွေနဆဲၿဖစ္သည္။ ထိုေန႔မွာတြင္ သမၼတသစ္သည္ စစ္တပ္မွ တာ၀န္ရိွသူမ်ားႏွင္႔ ဆာလက္ဟ္၏သားအား ေခၚယူေတြ႔ဆံု ေဆြးေႏြးခဲ႔သည္။ ဇြန္လ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ၿမိဳ႔ေတာ္ဆာနာသည္ တိတ္ဆိတ္ေနခဲ႔သည္ဟု ထိုေဒသရိွ ေဒသခံမ်ားက ဆိုခဲ႔ၾကသည္။ ဆာလက္ဟ္ ေဆာ္ဒီတြင္ ေဆးကုသေနသည္႔ အခ်ိန္အေတာအတြင္း ယီမင္ႏိုင္ငံသည္ အသစ္တစ္ဖန္ ၿပန္လည္ေမြးဖြားလာခဲ႔ၿပီဟု ဆိုၾကပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဆာလက္ဟ္ ေဆာ္ဒီတြင္ ေဆးကုသၿပီးေနာက္ ယီမင္ႏိုင္ငံသို႔ ၿပန္ေရာက္လာေသာအခါ ဘာမ်ားဆက္ၿဖစ္မည္ဆိုသည္ကိုေတာ႔ ဆက္လက္ေလ႔လာ ရဦးမည္ၿဖစ္သည္။
ယီမင္တြင္ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးေရး ေဆာင္ရြက္ရန္ အေမရိကန္ ရဲ႕ဖိအားေပးမႈ
၃၃။ ျပည္ပတြင္္ေဆးကုသမႈခံယူေနရေသာ ယီမင္သမၼတဆာလက္ဟ္္သည္ ရာထူး မွႏုတ္ထြက္ၿပီး အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးေရး ခ်က္ခ်င္းေဆာင္ရြက္ရန္ ပည္တြင္းစစ္ ၿဖစ္ႏိုင္သည့္အေျခအေန ေရွာင္လႊဲႏိုင္ေရးအတြက္ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးမႈျပဳလုပ္ရန္ အေမရိကန္အစိုးရက ဇြန္လ ၆ ရက္တြင္ တိုက္တြန္းခဲ႔သည္။
၃၄။ ဆာလက္ဟ္အစိုးရေနရာတြင္ ညြန္႔ေပါင္းအစိုးရတစ္ခုႏွင္႔ အစားထိုးႏိုင္ေရးအတြက္ အေမရိကန္သံတမန္မ်ားသည္ ေဆာ္ဒီ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားမွ သံတမန္မ်ားႏွင္႔ ေဆြး ေႏြးမႈမ်ားၿပဳလုပ္ေနစဥ္ အိုဘားမားအစိုးရ၏ တိုက္တြန္းခ်က္ထြက္ေပၚလာၿခင္းၿဖစ္ သည္။ သမၼတေနရာ လြဲေၿပာင္းယူထားေသာ ဒုတိယသမၼတ အဘက္ရက္ ဘိုမန္ဆူ၀ါဟာဒီက ယီမင္သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ က်န္းမာေရးအေၿခအေန ေကာင္းမြန္လာေနၿပီး လာမည္႔ရက္မ်ားအတြင္း ႏိုင္ငံသို႔ၿပန္လာမည္ဟု ေၿပာၾကားခဲ႔ေၾကာင္း ႏိုင္ငံပိုင္သတင္း ဌာနက ထုတ္ၿပန္ခဲ႔သည္။ ဆာလက္ဟ္သည္ တိုက္ခိုက္ခံရၿပီးေနာက္ ေဆာ္ဒီႏိုင္ငံတြင္ ေဆးကုသမႈခံယူေနရခ်ိန္တြင္ ယီမင္အေနၿဖင္႔ အာဏာလြဲေၿပာင္းေပးေရးအတြက္ အဓိ ကရုဏ္းၿဖစ္ႏိုင္မည္႔ အေရးကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ရန္ အခြင္႔အေရးရိွေနေၾကာင္း ေလ႔လာသူ မ်ားက သံုးသပ္ခဲ႔သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာႏွင္႔ စနစ္တက် အာဏာလြဲေၿပာင္းေပးရန္ တိုက္ တြန္းခဲ႔သည္။ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈမၿဖစ္ေစပဲ ယီမင္အေၿခခံဥပေဒႏွင္႔ ကိုက္ညီေသာ အာဏာလြဲေပးမႈကို ခ်က္ခ်င္းၿပဳလုပ္လ်င္ ယီမင္ၿပည္သူတို႔အတြက္ အေကာင္းဆံုး အက်ိဳးရိွေစမွာၿဖစ္သည္ဟု ဟီလာရီကလင္တန္က ေၿပာၾကားခဲ႔သည္။ ယီမင္သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ တိုက္ခိုက္ခံရမႈေၾကာင္႔ ခႏၶာကိုယ္တြင္ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ဒဏ္ရာရခဲ႔ ေၾကာင္း အဆုတ္ပ်က္စီးသြားေၾကာင္း အေမရိကန္အစိုးရတာ၀န္ရိွသူမ်ားက ေၿပာ ၾကားခဲ႔သည္။ ယီမင္၏အၾကီးအဆံုး အတိုက္အခံ ညြန္႔ေပါင္း JMT ကမႈ ႏိုင္ငံသို႔ ဆာလက္ဟ္ ၿပန္မလာႏိုင္ရန္ ဟန္႔တားသြားမည္ဟု ေၾကၿငာခဲ႔သည္။ ေတ႔ဇ္ၿမိဳ႔တြင္ ဇြန္ လ ၅ ရက္ ညသန္းေခါင္ခ်ိန္တြင္ အစိုးရဆန္႔က်င္သူမ်ားႏွင္႔ အစိုးရလံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔၀င္ တို႔ အၾကား ၿပင္းထန္ေသာတိုက္ပြဲမ်ား ၿဖစ္ပြားခဲ႔သည္။ ယီမင္သမၼတဆာလက္ဟ္၏ က်န္းမ်ားေရး တည္ၿငိမ္လာေနေၾကာင္း ေဆာ္ဒီႏိုင္ငံ တာာ၀န္ရိွသူ တစ္ဦးမွဇြန္လ ၇ ရက္ ေန႔တြင္ ေၿပာၾကားခဲ႔သည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ဆႏၵၿပသူမ်ားက ၾကားၿဖတ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေကာင္စီအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းရန္ေတာင္းဆုိခဲ႔သည္။
၃၅။ ဆာလက္ဟ္၏က်န္းမာေရး အေၿခအေန တည္ၿငိမ္ေနၿပီး ဦးေရခြံမီးေလာင္မႈကို ခြဲစိတ္ကုသသြားမည္ၿဖစ္ေၾကာင္း ဆာလက္ဟ္၏က်န္းမာေရးအေၿခအေန တစစယိုယြင္း လာေၾကာင္း သတင္းမ်ားမွာ အေၿခအမ်က္ မရိွေၾကာင္း အမည္မေဖာ္လိုေသာ ေဆာ္ဒီ တာ၀န္ရိွသူက ေၿပာၾကားခဲ႔သည္။ ယီမင္သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ ၄င္း၏ၿခံ၀င္းအတြင္း တြင္ ဗံုးခြဲလုပ္ၾကံခံခဲ႔ရေၾကာာင္းကို ေဆာ္ဒီႏိုင္ငံပိုင္ ရုပ္သံမွ ဇြန္လ ၆ ရက္ေန႔တြင္ထုတ္ လြင္႔ခဲ႔သည္။ ဆာလက္ဟ္သည္ ေဆာ္ဒီႏိုင္ငံတြင္ ေဆးကုသမႈခံယူေနစဥ္ ႏိုင္ငံ အေနာက္ေတာင္ပိုင္းရိွ ယီမင္၏ ဒုတိယအၾကီးဆံုးၿမဳိ႔ ေတ႔ဇ္ကို လူမ်ိဳးစုလက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္ေရးသမားမ်ားက ဇြန္လ ရ ရက္ေန႔တြင္ သိမ္းယူခဲ႔သည္။ လူမ်ိဳးစုလက္နက္ ကိုင္ ၄၀၀ ေက်ာ္က အဓိကၿမိဳ႔ ေတ႔ဇ္ကိုသိမ္းယူခဲ႔ေၾကာင္း မ်က္ၿမင္သက္ေသမ်ားက ေၿပာၾကားခဲ႔သည္။ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္မွစၿပီး ယီမင္သမၼတၿဖစ္လာခဲ႔ေသာ ဆာလက္ဟ္ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ေရးေတာင္းဆိုမႈမ်ား ေလးလေက်ာ္ ၿဖစ္ပြားခ႔ဲၿပီးေနာက္ ဆႏၵၿပသူ ၂၀၀ ထက္မနည္း ေသဆံုးခဲ႔ၿပီးၿဖစ္သည္။ ပင္လယ္ေကြ႔ႏိုင္ငံမ်ားက ၾကား၀င္ညွိႏႈိင္းခဲ႔ေသာ ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ပါက တရားစြဲဆုိမႈကို ကင္းလြတ္ခြင္႔ေပးမည္႔ သေဘာတူညီခ်က္ကို ဆာလက္ဟ္က လက္မွတ္ေရးထိုးရန္ ၿငင္းဆန္ေနဆဲၿဖစ္သည္။
ယီမင္ႏိုင္ငံ၏ လက္ရိွအေျခအေန
၃၆။ လူရည္လည္လွေသာ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ သည္ အေမရိကန္ကဲ့သို႕ေသာ ဒီမိုကေရစီီ ဦးေဆာင္ဆိုုသည့္ ႏိုင္ငံႀကီးႏွင့္လည္း သင့္ျမတ္ေအာင္ ေပါင္းထားႏိုင္သည္။ ႏွစ္ေပါင္းသံုးဆယ္္ေက်ာ္ ႏိုင္ငံံေရးအာဏာကိို တစ္ဦးတည္း ဆုပ္ကိုင္ထားေသာ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ကို အေမရိကန္တို႔က အာဏာရွင္ဟူ၍ တစ္ခါဖူးမွ် စြပ္စြဲ ျပစ္တင္ခဲ့ျခင္း မရွိသည့္အျပင္ ႏွစ္စဥ္ စစ္ေရး၊ စီးပြားေရးအကူအညီမ်ားကို ေဒၚလာသန္းေပါင္းမ်ားစြာ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေပးအပ္ကူညီခဲ့သည္။ အေၾကာင္းမွာ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ အေမရိကန္တို႕ အစိုးရိမ္ႀကီးစိုးရိမ္လွေသာ ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္ အုပ္စုမ်ားကို စိတ္အားထက္သန္စြာ ကူညီေခ်မႈန္း ေပးေနသည့္အျပင္ အေမရိကန္ တပ္ဖြဲ႔မ်ား၊ စီအိုင္ေအ အဖြဲ႕၀င္မ်ားကိုလည္း ႏိုင္ငံတြင္း၌ လက္ခံထားကာ ေမာင္းသူမဲ့ေလယာဥ္ႏွင့္ ဗံုးႀကဲတိုက္ေလယာဥ္မ်ား အသံုးျပဳ၍ အၾကမ္းဖက္ ဆန္႔က်င္ တိုက္ဖ်က္ေရး စစ္ဆင္မႈမ်ားျပဳလုပ္ျခင္းကို ခြင့္ျပဳထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
၃၇။ သို႕ေသာ္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ဆန္းပိုင္းမွစ၍ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏွင့္ အာဖရိိက ေျမာက္ပိုင္း၌ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ေသာ လူထုဆူပူူအံုၾကြမႈမ်ားက ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အုပ္စိုး လာခဲ့သည့္ အစိုးရမ်ားကို ဇီ၀ိန္ခ်ဳပ္ သြားေစခဲ့ေသာအခါ ယီမင္မွ အတုိက္အခံ ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုမ်ားကလည္း အလားတူလႈပ္ရွားအံုၾကြလာခဲ့သည္။ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားက ယင္းလႈပ္ရွားမႈမ်ားကို အင္အားသံုး၍ ၿဖိဳခြဲရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေသာ္လည္း ဆူပူဆႏၵျပမႈမ်ားက နိဂံုးခ်ဳပ္မသြားပဲ သက္ဆိုးရွည္ေနခဲ့သည္။ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲမ်ား၏ အင္အားသံုးမႈေၾကာင့္ ေသြးထြက္ သံယို ေသေက် ဒဏ္ရာရမႈ မ်ားစြာရွိခဲ့ေသာ္လည္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံက ယီမင္အစိုးရကို အျပစ္တင္ျခင္း၊ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ၊ ဒီမိုကေရစီ မဆန္မႈမ်ားအတြက္ ပိတ္ဆို႔အေရးယူ ျပ႒ာန္းမႈမ်ားမျပဳဘဲ ႏႈတ္ဆိတ္ေနခဲ့သည္။ မတည္မၿငိမ္ဆူပူမႈႏွင့္ အင္အားသံုးၿဖိဳခြဲမႈ ရွိၾကသည္ျခင္း အတူတူ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံကို စစ္ေရးအရ ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္မႈအထိျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ဆီးရီးယားကိုမူ ႏႈတ္ျဖင့္သာအျပစ္တင္ကာ ယီမင္ႏိုင္ငံကိုမူကား အျပစ္ပင္မေျပာဘဲ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ ထိန္းခ်ဳပ္ၾကရန္သာ ေမတၱာရပ္ခံခဲ့သည္မွာကား ထူးေသာ္လည္း မဆန္းသည့္ မာခီယာဗဲလီပံုစံ အက်ိဳးစီးပြား အေျချပဳႏိုင္ငံေရးပင္ ျဖစ္ေတာ့သည္။
၃၈။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ပဋိပကၡ သက္တမ္းရွည္လာသည္ႏွင့္ အမွ် ပေယာဂ ေပါင္းစံု ၀င္လာေတာ့သည္။ တစ္ခ်ိန္က သမၼတဆာလက္ဟ္ႏွင့္ ပုလင္းတူဘူးဆို႔ ေျမာက္ပိုင္းႏိုင္ငံေရး အင္အားစုႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေသာ ဟာရွစ္မ်ိဳးႏြယ္စု ေခါင္းေဆာင္ ညီအစ္ကိုမ်ားက ၿပီးခဲ့သည့္ မတ္လမွစ၍ အတိုက္အခံမ်ားဘက္သို႔ ေထာက္ခံလိုက္ၿပီျဖစ္သည္။ ေငြေၾကး ျဖင့္လည္း ေထာက္ပံ့ကူညီခဲ့သည္။ ေမလ ေႏွာင္းပိုင္းသို႔ ေရာက္ေသာအခါ သမၼတဆာလက္ဟ္ ၾသဇာအက်တြင္ လစ္ဟာေသာ အာဏာ ကြက္လပ္၌ ၀င္ေရာက္ေနရာယူ၍ ေျဗာင္က်က်လႈပ္ရွားလာခဲ့ရာ က်ားအို က်ားနာႀကီး ျဖစ္ေသာ သမၼတဆာလက္ဟ္ႏွင့္ ထိပ္တိုက္ေတြ႔လာေတာ့သည္။
၃၉။ ထိုအခ်ိန္၌ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ ဘက္တြင္လည္း အထိနာမႈမ်ားႏွင့္ ႀကံဳေနရသည္။ ယီမင္ တပ္မေတာ္မွ တပ္ဖြဲ႔မ်ား၊ တပ္မွဴးမ်ားက အတိုက္အခံတို႕ႏွင့္ သြားေရာက္္ ပူးေပါင္းခဲ့ၾကသည္။ အဆိုးဆံုး ရိုက္ခ်က္မွာ အမွတ္(၁)သံခ်ပ္ကာ တပ္မဟာတစ္ခုလံုး တစ္ဖက္သို႕ ခြဲထြက္ပူးေပါင္းသြားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
၄၀။ မထူးဇာတ္ခင္းကာ က်ားနာခဲ ခဲရေတာ့သည္။ ဆာလက္ဟ္သည္ ၿပိဳင္ဘက္ ဟာရွစ္မ်ိဳးႏြယ္စု ေခါင္းေဆာင္ ညီေနာင္ႏွစ္ဦး၏ စံအိမ္ႀကီးမ်ားကို ေမ ၂၃ ရက္တြင္ အေျမာက္ လက္နက္ႀကီးမ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္ေခ်မႈန္းခဲ့ၾကသည္။ ယင္းလုပ္ရပ္မွာ နဂါးအၿမီးကို သြားေရာက္္ ဆြဲယမ္းလႈပ္ခါလိုက္သကဲ့သို႔ ျဖစ္သြားၿပီး ဟာရွစ္္မ်ိဳးႏြယ္စု လက္နက္ကိုင္မ်ားက ဆားနားၿမိဳ႕ေတာ္ရွိ အစိုးရ၀န္ႀကီးဌာန ရုံးအေဆာက္အအံု မ်ားကိုပင္ တုိက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ရာ ၿမိဳ႕တြင္းတိုက္ပြဲမ်ား အႀကီးအက်ယ္ ျဖစ္ပြား လာေတာ့သည္။
၄၁။ ဇြန္ ၃ ရက္တြင္မူ ဆန္႔က်င္ဘက္လက္နက္ကိုင္မ်ားက သမၼတ အိမ္ေတာ္ ၀င္းကိုပါ ၀န္းရံ တိုက္ခိုက္ၾက့ရာ သမၼတ၊ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္၊ ဒု၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ သမၼတ၏ လံုၿခံဳေရးအႀကံေပးပုဂၢိဳလ္တို႔ပင္ ဒဏ္ရာရရွိသြားခဲ့သည္အထိ အျဖစ္ဆိုးခဲ့သည္။ သမၼတ ဆာလက္ဟ္မွာ ရင္ဘက္တြင္အစထိမွန္ ဒဏ္ရာရခဲ့သည္။ မီးေလာင္ ဒဏ္ရာ အခ်ိဳ႕လည္းရရွိခဲ့ရာ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်ၿမိဳ႕ေတာ္ ရီယာဒ္သို႔ ထြက္ခြာ၍ ေဆးကုသခံ ခဲ့ရသည္။
၄၂။ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ယီမင္မွထြက္ခြာေၾကာင္း သတင္းရေသာအခါ အတိုက္ အခံတို႔က ၀မ္းသာအားရ ေအာင္ပြဲခံခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ယီမင္၌ တိုက္ပြဲမ်ား ဆက္၍ ျဖစ္ေနဆဲ၊ အတိုက္အခံတို႕က သမၼတဆာလက္ဟ္အား ယီမင္သို႕ ျပန္အလာ မခံေတာ့ဟု ႀကံဳး၀ါးၾကသည္။
၄၃။ ေဆာ္ဒီအစိုးရႏွင့္ အေမရိကန္ စီအိုင္ေအတို႔က သမၼတဆာလက္ဟ္ကို ယီမင္သို႔ မျပန္ေတာ့ရန္ လံုၿခံဳမႈႏွင့္ ေငြေၾကးကတိက၀တ္ မက္လံုးမ်ားေပး၍ တိတ္တဆိတ္ စည္းရုံး ေနသည္ဟုလည္း သတင္းမ်ားထြက္ေပၚလာသည္။
၄၄။ သို႕ေသာ္ဆာလက္ဟ္မရွိလွ်င္ ယီမင္၌ မည္သူတက္လာမည္နည္း။ တက္လာ သူမွာ ဆာလက္ဟ္ကဲ့သို႔ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရေသာ ၾသဇာခံျဖစ္ႏိုင္ပါမည္ေလာ စသည့္ ေမးခြန္းမ်ားမွာ ေဆာ္ဒီႏွင့္ အေမရိကန္တို႔အတြက္ ေခါင္းခဲစရာျဖစ္ေနသည္။ ထိုအေတာအတြင္း AQAP ၏ စစ္ေသြးၾကြ အၾကမ္းဖက္မ်ားက ပြဲလန္႕တုန္းဖ်ာခင္းကာ ေအဒင္ ကမ္းေျခေဒသ၌ ဇန္ဇီဘာၿမိဳ႕ကို သိမ္းလုိက္ၿပီး အစၥလာမၼစ္ ဘာသာေရးႏိုင္ငံ ထူေထာင္ရန္ ပထမေျခလွမ္းျဖစ္သည္ဟု ေၾကြးေႀကာ္လာသည္။ ဤတြင္ သမၼတမရွိ၊ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈ ကင္းမဲ့ေနေသာ ယီမင္၌ အေမရိကန္တို႕က စိတ္တိုင္းက် ၀င္ေရာက္ကာ တိုက္ေလယာဥ္မ်ား၊ ေမာင္းသူမဲ႔ပဲ့ထိန္းဒံုးတင္ေလယာဥ္မ်ားျဖင့္ ဇန္ဇီဘာကို မႈန္႕မႈန္႕ ညက္ညက္ ေျခေလေတာ့ရာ အျပစ္မဲ့စစ္ဒဏ္သင့္ ျပည္သူမ်ားေသာင္းႏွင့္ခ်ီ၍ ထြက္ေျပး ၾကရေတာ့သည္။
၄၅။ ယခုအခါ လေပါင္းမ်ားစြာ ဆူပူအံုၾကြမႈႏွင့္ တုိက္ခိုက္မႈမ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူူ အမ်ားမွာ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း စီးပြားေရးကိုပင္ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ မလုပ္ႏိုင္ သည့္အတြက္ လည္းေကာင္း စစ္စရိတ္ေထာင္း၍ အစိုးရ၏ရွိစုမဲ့စု ဘ႑ာေငြ ျပဳန္းတီး ကုန္္ေသာေၾကာင္႔့လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံ၏ အဓိက ၀င္ေငြစီးေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ေရနံ လုပ္ငန္းမ်ားလည္း လံုၿခံဳမႈကင္းမဲ့သည့္အတြက္ ထုတ္လုပ္မႈ ထိခိုက္လာ ေသာေၾကာင္္႔ လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးမွာ ခၽြတ္ၿခံဳက်လာခဲ့သည္။ ေရမရ၊ မီးမရွိ၊ အလုပ္မရွိ၊ အသက္ေဘးလုံၿခံဳမႈမရွိသည့္ ယီမင္လူထု၏ ဘ၀ႏွင့္ စိတ္ခံစားမႈမွာ ေပါက္ကြဲေတာ့မည့္ အေျခအေနသို႕ တာဆူေနသည္။
၄၆။ သို႕ရာတြင္ ယခုအခ်ိန္ထိ ေရရာသည့္ ျဖည့္စြတ္မႈနည္းလမ္းကို ေရးေရးမွ် မျမင္ရေသး။ သမၼတဆာလက္ဟ္ ယီမင္သို႔ ျပန္သည္ျဖစ္ေစ၊ မျပန္သည္ျဖစ္ေစ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ မ်ိဳးႏြယ္စု ပဋိပကၡမ်ားကား ဆက္လက္ျပင္းထန္ေနဖြယ္ရာ ရွိသည္။ ဤအထဲတြင္ ျပည္ပမွ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ တိုက္ခိုက္မႈႏွင့္ တပ္မေတာ္ၿပိဳကြဲမႈက ယီမင္ကို စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္ ေခ်ာက္ကမ္းပါးအတြင္းသို႔ ဆြဲခ်ေနေလေတာ့သည္။
အခန္း(၅)
ၿခံဳငံုသံုးသပ္ေဖာ္ထုတ္ခ်က္မ်ား
၄၇။ ေျမာက္ပိုင္းသား ျဖစ္ေသာ သမၼတ ဆာလက္ဟ္ သည္ ယီမင္နိုင္ငံ၌ အာဏာဆုပ္ကိုင္ခဲ့သည္မွာ နွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီျဖစ္ပါသည္။ ထိုအေတာအတြင္း ၎၏ အာဏာတည္ၿမဲေရးအတြက္ လံုျခံဳေရးအရ ေရးပါေသာ ေနရာမ်ားတြင္ အတြင္းလူ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားကို တာဝန္ေပးထားပါသည္။ အေဖတူအေမကြဲ ညီအစ္ကိုေတာ္သူကို ေလတပ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ခန္.ထားၿပီး သားျဖစ္သူကို သမၼတေစာင့္တပ္ တပ္မွဴး ခန္.ထားသည္။ တူေတာ္သူကို ျပည္တြင္းလံုၿခံဳေရး ရာထူးမ်ား၌ ခန္.ထားေဆာင္ရြက္ေစသည္။ နိုင္ငံ၏ စီးပြားေရး အကြက္အကြင္းေကာင္းေသာ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္လည္း နီးစပ္ရာ အသိုင္းအဝိုင္းမ်ားကို ခ်ထားေပးခဲ့သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။
၄၈။ တစ္ဖက္တြင္လည္း သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ ၎၏ ၾသဇာအာဏာကို မလွန္နိုင္ေစရန္ လူမ်ိဳးစုခ်င္း ပဋိပကၡမ်ား ရွည္ၾကာေနေအာင္ ေသြးခြဲ အုပ္ခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ လူမ်ိဳးစု အႀကီးအကဲမ်ားကို ရာထူးေနရာ အသီးသီး ေပးထားၿပီး မသင့္ မျမတ္ျဖစ္ေနေစရန္ ဖန္တီးထားျခင္းျဖင့္ နိုင္ငံေရး အင္အား ခ်ိန္ညွိထားသည္။ လူမ်ိဳးစု အႀကီးအကဲတိုင္း၌ ကိုယ္ပိုင္ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔မ်ား ရွိေနၾကရာ အေနာက္တုိင္းမွ ေလ့လာသူတစ္ဦးက ယီမင္နိုင္ငံသည္ ဒီမိုကေရစီနုိင္ငံဟု ဆုိေသာ္လည္း လက္ေတြ႔၌ လူမ်ိဳးစု ပေဒသရာဇ္ စစ္အာဏာရွင္မ်ားကို ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ထားျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု သံုးသပ္ထားသည္ကိုလည္း ေတြ.ရွိရပါသည္။
၄၉။ သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ အေမရိကန္ကဲ့သို.ေသာ ဒီမိုကေရစီဦးေဆာင္ဆိုသည့္ နိုင္ငံၾကီးနွင့္လည္း သင့္ျမတ္ေအာင္ ေပါင္းထားနိုင္သည္။ နွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္ေက်ာ္ နိုင္ငံေရးအာဏာကို တစ္ဦးတည္းဆုပ္ကိုင္ထားေသာ သမၼတဆာလက္ဟ္ကို အေမရိကန္တို.က အာဏာရွင္ဟူ၍ တစ္ခါမွ်စြပ္စြဲ ျပစ္တင္ျခင္းမရွိသည့္အျပင္ နွစ္စဥ္စစ္ေရး၊ စီးပြားေရး အကူအညီမ်ားကို ေဒၚလာသန္းေပါင္း မ်ားစြာ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေပးအပ္ကူညီခဲ့သည္။ အေၾကာင္းမွာ သမၼတဆာလက္ဟ္သည္ အေမရိကန္တို. အစိုးရိမ္ၾကီး စိုးရိမ္လွေသာ ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္အုပ္စုမ်ားကို စိတ္အားထက္သန္စြာ ကူညီေခ်မွုန္းေပးေန သည့္အျပင္ အေမရိကန္တပ္ဖြဲ.မ်ား၊ CIA အဖြဲ.ဝင္မ်ားကိုလည္း နိုင္ငံတြင္း၌ လက္ခံထားကာ ေမာင္းသူမဲ့ေလယာဥ္နွင့္ ဗံုးႀကဲတိုက္ေလယာဥ္မ်ား အသံုးျပဳ၍ အၾကမ္းဖက္ ဆန္႔က်င္တိုက္ဖ်က္ေရး စစ္္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းကို ခြင့္ျပဳထား ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
၅၀။ ၂၀၁၁ ခုနွစ္ နွစ္ဆန္းပိုင္းမွစ၍ အေရွ.အလယ္ပိုင္းနွင့္ အာဖရိကေျမာက္ပိုင္း၌ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ေသာ လူထုဆူပူအံုၾကြမွုမ်ားသည္ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့ေသာ အစိုးရမ်ားကို ျဖဳတ္ခ်နိုင္ခဲ့သည့္အခါ ယီမင္နိုင္ငံမွ အတိုက္အခံ နိုင္ငံေရး အင္အားစုမ်ား ကလည္း အလားတူ လွုပ္ရွား အံုၾကြလာခဲ့ၾကပါသည္။ သမၼတဆာလက္ဟ္၏ လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ.မ်ားမွ အင္အားသံုး နွိမ္နင္းမႈေၾကာင့္ ေသြးထြက္သံယိုမႈမ်ားစြာ ရွိခဲ့သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အေမရိကန္နိုင္ငံက ယီမင္အစိုးရကို အျပစ္တင္ျခင္း၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ၊ ဒီမိုကေရစီမဆန္မႈမ်ားအတြက္ ပိတ္ဆို႔အေရးယူ ျပဌာန္းမွုမ်ား မျပဳဘဲ ႏႈတ္ဆိတ္ေနခဲ့သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ မတည္ျငိမ္ဆူပူမွုနွင့္ အင္အားသံုးျဖိဳခြဲမွုမ်ား ရွိၾကသည္ျခင္း အတူတူ လစ္ဗ်ားနိုင္ငံကို စစ္ေရးအရ ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္မွု အထိ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ဆီးရီးယားကိုမူ နွဳတ္ျဖင့္သာ အျပစ္တင္ကာ ယီမင္နိုင္ငံကိုမူကား အျပစ္ပင္ မေျပာဘဲ နွစ္ဦးနွစ္ဖက္ ထိန္းခ်ဳပ္ၾကရန္သာ ေမတၱာရပ္ခံခဲ့သည္မွာ အေမရိကန္တို.၏ အက်ိဳးစီးပြား အေျချပဳ နိုင္ငံေရးေၾကာင့္ ျဖစ္မည္ဟု သံုးသပ္ရပါသည္။
၅၁။ တခ်ိန္က သမၼတ ဆာလက္ဟ္နွင့္ ပုလင္းတူ ဘူးဆို႔ ေျမာက္ပိုင္းနိုင္ငံေရး အင္အားစုၾကီးျဖစ္ေသာ ဟာရွစ္မ်ိဳးႏြယ္စု ေခါင္းေဆာင္ညီအစ္ကို မ်ားက မတ္လမွစ၍ အတိုက္အခံမ်ားဘက္သို႔ ေထာက္ခံလိုက္ၿပီျဖစ္သည္။ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ေမလေနွာင္းပိုင္းသို႔ ေရာက္ေသာအခါ သမၼတ ဆာလက္ၾသဇာအက်တြင္ လစ္ဟာေသာ အာဏာကြက္လပ္၌ ဝင္ေရာက္ေနရာယူ၍ ေျဗာင္က်က် လႈပ္ရွားလာခဲ့ရာ သမၼတ ဆာလက္ဟ္နွင့္ ထိပ္တုိက္ေတြ.ခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္မွာပင္ သမၼတ ဆာလက္ဟ္၏ ဘက္တြင္လည္း အထိနာမွုမ်ားနွင့္ ၾကံဳေနရပါသည္။ ယီမင္တပ္မေတာ္ တပ္ဖြဲ.မ်ား၊ တပ္မွဴးမ်ားက အတိုက္အခံတို.နွင့္ သြားေရာက္ပူးေပါင္းခဲ့ၾကသည္။ အဆိုးဆံုးမွာ အမွတ္(၁) သံခ်ပ္ကာတပ္မဟာတစ္ခုလံုး တစ္ဖက္သို႔ ခြဲထြက္ပူးေပါင္းသြားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
၅၂။ ဆာလက္ဟ္သည္ မထူးဇာတ္ခင္းကာ ၿပိဳင္ဘက္ ဟာရွစ္မ်ိဳးႏြယ္စုေခါင္းေဆာင္ ညီေနာင္နွစ္ဦး၏ စံအိမ္ႀကီးမ်ားကို ေမ ၂၃ ရက္တြင္ အေျမာက္လက္နက္ၾကီးမ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္ေခ်မွုန္းခဲ့သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ ထိုအခါ ဟာရွစ္မ်ိဳးႏြယ္စု လက္နက္ကိုင္မ်ားက ၿမိဳ.ေတာ္ဆာနာရွိ အစုိးရဝန္ႀကီးဌာန ရံုးအေဆာက္အဦးမ်ားကိုပင္ တုိက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ရာ ၿမိဳ.တြင္းတိုက္ပြဲမ်ား အၾကီးအက်ယ္ ျဖစ္ပြားလာသည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။
၅၃။ ဇြန္လ ၃ ရက္ေန.တြင္ ဆန္.က်င္ဘက္ လက္နက္ကိုင္မ်ားက သမၼတအိမ္ေတာ္ဝန္းကုိ ဝန္းရံတုိက္ခိုက္ခဲ့ရာ သမၼတ၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္၊ ဒုဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နွင့္ သမၼတ၏ လံုၿခံဳေရး အၾကံေပး ပုဂၢိဳလ္မ်ား ဒဏ္ရာရရွိသြားခဲ့ပါသည္။ သမၼတ ဆာလက္ဟ္သည္ ရင္ဘတ္တြင္ အစထိမွန္ ဒဏ္ရာရခဲ့သည္။ မီးေလာင္ဒဏ္ရာ အခ်ိဳ.လည္း ရရွိခဲ့ရာ ေဆာ္ဒီအာေရဗ်ၿမိဳ.ေတာ္ ရီယာဒ္သို. ထြက္ခြာ၍ ေဆးကုသခံခဲ့ရပါသည္။ ဆာလက္ဟ္ ယီမင္မွထြက္ခြာသည္ကို ၾကားသိရေသာအခါ အတိုက္အခံတို႔ ေအာင္ပြဲခံခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ယီမင္၌ တိုက္ပြဲမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနဆဲ ျဖစ္ပါသည္။
၅၄။ ဆႏၵျပမွုမ်ားသည္ နိုင္ငံတိုင္းတြင္ အေျခအေန အမ်ိဳးမ်ိဳး ေၾကာင့္ေပၚေပါက္နိုင္သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ နိုင္ငံေရးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ စည္းပြားေရး ၾကပ္တည္းမွဳေၾကာင့္ျဖစ္ေစ ေပၚေပါက္ လာနိုင္သည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ ဆာလက္သည္ နွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္ေက်ာ္ ယီမင္ကို အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့ေသာ္လည္း တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္နိုင္ျခင္း မရွိသည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ ယီမင္ျပည္သူမ်ား သည္ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရမွဳ နွင့္ ဖိနွိပ္ခံရမွဳမ်ားေၾကာင့္ အေျပာင္းအလဲကို လိုလားလာၾကသည္ကို ေတြ.ရွိရပါသည္။ လူ.သေဘာ သဘာဝအရျဖစ္တတ္သည့္ သေဘာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လူ.သေဘာ သဘာဝကို သိရွိရန္လိုအပ္ ပါသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူ သမၼတမွ မွ်မွ်တတနွင့္ ျပည္သူမ်ား၏ အက်ိဳးစီပြားကို ၾကည့္ကာ အုပ္ခ်ဳပ္မည္ဆိုပါက ယီမင္တြင္ ယခုကဲ့သို. ဆႏၵျပ ဆူပူမွုမ်ား ျဖစ္ေပၚလာမည္ မဟုတ္ဟု သံုးသပ္ရပါသည္။ သတိျပဳရန္မွာ ထိုသို.ေသာ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ျပည္တြင္း ျပည္ပ ေျမေပၚ ေျမေအာက္ ဆူပူေသာင္းက်န္းသူမ်ား ဝင္ေရာက္လာတတ္သည္ကို AQAP ၏ စစ္ေသြးၾကြ အၾကမ္းဖက္မ်ားက ေအဒင္ကမ္းေျခေဒသ ဇန္ဇီဘာၿမိဳ.ကို သိမ္းပိုက္ၿပီး အစၥလာမၼစ္ဘာသာေရး နိုင္ငံထူေထာင္ရန္ ပထမေျခလွမ္းျဖစ္သည္ဟု ေၾကြးေၾကာ္ဝင္ေရာက္လာသည္ ကိုၾကည့္ျခင္း ျဖင့္ သိရွိနုိုင္ပါသည္။ အတိုက္အခံမ်ားမွ လည္း မီဒီယာကို အသံုးခ်၍ ဝင္ေရာက္ လာတတ္သည္ကိုလည္း သတိျပဳရန္လိုအပ္ပါသည္။
၅၅။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆူပူမႈမ်ားျဖစ္နိုင္သည္နွင့္ သတင္းအမွန္ကို မီဒီယာမွ တဆင့္ခ်ျပျခင္း၊ ျပည္သူကို နားမေယာင္ေစရန္ စည္းရံုးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္ပါသည္။ ယီမင္တပ္မေတာ္မွ တပ္ဖြဲ႔ဝင္မ်ား၊ တပ္မွဴးမ်ားမွာ အတိုက္အခံတို႔နွင့္ သြားေရာက္ပူးေပါင္းသည္ကို ေတြ.႔ရွိရေသာေၾကာင့္ မိမိတို.အေနျဖင့္ ထိုသို.ေသာကိစၥမ်ားတြင္ တပ္မေတာ္သားမ်ား နားေယာင္ၿပီး ပါဝင္မွဳ မရွိေစေရးအတြက္ တပ္တြင္းစည္းလံုးညီညြတ္မွဳ ရွိေစရန္ တပ္တြင္း သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရး၊ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ထက္သန္ေစမည့္ ေဟာေျပာေဆြးေႏြးမွုမ်ား၊ မိမိနိုင္ငံနွင့္ တပ္မေတာ္ကို ပိုမိုခ်စ္ျမတ္နိုးေစရန္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား စသည္တို႔ ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္နိုင္မည္ဟု သံုးသပ္ရရွိပါသည္။
နိဂံုး
၅၆။ ယခုအခါ ယီမင္နိုင္ငံတြင္ လေပါင္းမ်ားစြာ ဆူပူအံုၾကြမွဳနွင့္ တုိက္ခိုက္မွဳမ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူအမ်ားမွာ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း စီးပြားေရးကိုပင္ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ မလုပ္နိုင္သည့္ အတြက္ လည္းေကာင္း စစ္စရိတ္ေထာင္း၍ အစိုးရ၏ ရွိစုမဲ.စု ဘ႑ာေငြ ျပဳန္းတီး ကုန္ေသာေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ နိုင္ငံ၏ အဓိက ဝင္ေငြ စီးေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ေရနံလုပ္ငန္းမ်ားလည္း လံုျခံဳမွု ကင္းမဲ့သည့္အတြက္ ထုတ္လုပ္မွဳ ထိခိုက္လာေသာေၾကာင့္ လည္းေကာင္း နိုင္ငံစီးပြားေရးမွာ ခြ်တ္ၿခံဳက်လာခဲ့သည္။
၅၇။ ေဆာ္ဒီအစိုးရနွင့္ အေမရိကန္ CIA တို.က သမၼတ ဆာလက္ဟ္ ကို ယီမင္သို. မျပန္ေတာ့ရန္ လံုၿခံဳမွုနွင့္ ေငြေၾကး ကတိကဝတ္မက္လံုးေပး၍ တိတ္တဆိတ္ စည္းရံုးေနသည္ဟု လည္း သတင္းမ်ား ထြက္ေပၚလာပါသည္။ သို.ေသာ္ ဆာလက္ဟ္ မရွိလွ်င္ ယီမင္၌ မည္သူတက္လာ မည္နည္း။ တက္လာသူမွာ ဆာလက္ဟ္ ကဲ့သို. ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရေသာ ၾသဇာခံ ျဖစ္နိုင္မည္ မျဖစ္နိုင္မည္ စသည္တို.ျဖင့္ ေဆာ္ဒီနွင့္ အေမရိကန္တို.အတြက္ ေခါင္းခဲစရာ ျဖစ္ေနပါသည္။
၅၈။ သို႔ရာတြင္ ယခုအခ်ိန္အထိ ေရရာသည့္ ျဖည့္စြက္မွဳ နည္းလမ္းကို မျမင္ရေသးေပ။ သမၼတဆာလက္ဟ္ ယီမင္သို. ျပန္လာသည္ ျဖစ္ေစ၊ မျပန္လာ သည္ျဖစ္ေစ နိုင္ငံေရးနွင့္ မ်ိဳးႏြယ္စု ပဋိပကၡမ်ားကား ဆက္လက္ျပင္းထန္ေနဦးမည္ သာ ျဖစ္သည္။ ထိုသို.ေသာ ပဋိပကၡမ်ားၾကားတြင္ ျပည္ပမွ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ တိုက္ခိုက္မွုနွင့္ တပ္မေတာ္ ၿပိဳကြဲမႈက ယီမင္ကို စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္သင့္ ေစရန္အတြက္တြန္းပို႔ ေနသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနပါေတာ့သည္။
မွီျငမ္းကိုးကားခ်က္မ်ား
၁။ http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Yemen
၂။ http://en.wikipedia.org/wiki/Republic_of_Yemen
၃။ http://en.wikipedia.org/wiki/Ali_Abdullah_Saleh
၄။ http://en.wikipedia.org/wiki/ Battle_of_Sana'a
၅။ နိုင္ငံတကာသတင္းဂ်ာနယ္၊ အမွတ္ ၈၁၁၊ ၂၀၁၁ ဇြန္လ ၁၃-၁၉။
၆။ အင္တာနက္သတင္းဓါတ္ပံုမ်ား။
သူတို႔လိုခ်င္တဲ့ စာတမ္းရဲ႕ ပိွဳင့္ကဘာဆိုတာ စာဖတ္ ပရိသတ္ၾကီး ေသခ်ာျမင္ေတြ႔မွာ ျဖစ္ပါတယ္...။
Scribd ဖိုင္၌ စာလုံးမ်ား ေကာင္းစြာ မျမင္ရပါက Scribdမွာ PDFကိုေဒါင္းလုပ္လုပ္ျပီး ၾကည္႔ပါရန္။
